Pytania i odpowiedzi - Komisja Nadzoru Finansowego

Nie ma formalnoprawnych przeciwwskazań do złożenia przez pośrednika kredytu hipotecznego jednego wniosku o wpis wielu agentów. Należy jednak mieć na uwadze konsekwencje wynikające z podjęcia takiego działania. W sytuacji, gdy jeden z podmiotów nie będzie spełniał ustawowych przesłanek warunkujących wpis do Rejestru Pośredników Kredytowych, zaś wniosek nie zostanie skorygowany przez stronę poprzez wyłączenie z wniosku danego agenta, wniosek taki zostanie odrzucony w całości w drodze decyzji administracyjnej odmawiającej wpisu.

Odpowiedź na pytanie zawiera art. 25 ustawy z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami:

1. Usługi doradcze dotyczące kredytów hipotecznych mogą być świadczone wyłącznie przez kredytodawcę, pośrednika kredytu hipotecznego oraz agenta.

2. W przypadku gdy usługi doradcze oferowane konsumentowi są świadczone przez kredytodawcę, powiązanego pośrednika kredytu hipotecznego lub agenta powiązanego pośrednika kredytu hipotecznego, podmioty te nie mogą używać w firmie (nazwie) oraz dla określenia działalności lub w reklamie określeń "doradca" lub "doradztwo".

3. W przypadku gdy usługi doradcze oferowane są konsumentowi przez pośrednika kredytu hipotecznego niebędącego powiązanym pośrednikiem kredytu hipotecznego lub jego agenta, którzy nie otrzymują od kredytodawcy prowizji lub innych wynagrodzeń w formie pieniężnej lub innej uzgodnionej formie korzyści finansowej, podmioty te mogą używać w nazwie oraz dla określenia działalności lub reklamy określenia "niezależny doradca".

4. Kredytodawca, pośrednik kredytu hipotecznego oraz agent informują konsumenta o świadczeniu lub możliwości świadczenia usług doradczych na rzecz konsumentów w związku z umową o kredyt hipoteczny.

Ustawa w art. 3 pkt 1 definiuje, kim jest agent, a w pkt 13 zawiera definicję personelu kredytodawcy, pośrednika kredytu hipotecznego lub agenta. Z informacji zawartej w pytaniu wynika, że specjaliści ds. kredytów są pracownikami Spółki. Nie są zatem przedsiębiorcami w rozumieniu art. 43¹ Kodeksu cywilnego, a tym samym agentami.

Ustawa z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (Ustawa), nie zawiera jednoznacznych ograniczeń w zakresie działania pośrednika kredytu hipotecznego jako agenta innego pośrednika kredytu hipotecznego. Sytuacja taka może prowadzić potencjalnie do konfliktu interesu, chociaż nie można też wykluczyć, że zakres umocowania do czynności pośrednictwa na rzecz swojego kredytodawcy byłby inny niż zakres czynności wykonywanych jako agent na rzecz innego pośrednika kredytowego.

Reasumując należy stwierdzić, że skoro Ustawa nie zawiera ograniczeń w zakresie działania pośrednika kredytu hipotecznego jako agenta innego pośrednika kredytu hipotecznego, to nie powinno stosować się w tym przypadku wykładni zawężającej uprawnienia pośredników kredytu hipotecznego.

Zgodnie z art. 47 z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (Ustawa), działalność polegająca na świadczeniu usług pośrednictwa kredytu hipotecznego (vide art. 4 pkt 14 Ustawy) może być wykonywana wyłącznie przez pośredników kredytu hipotecznego oraz agentów (vide art. 4 pkt 1 Ustawy). Podmioty te podlegają obowiązkowi wpisu do rejestru pośredników kredytowych jako całość. Do rejestru nie wpisuje się ani pracowników (Ustawa używa pojęcia „personel”) pośrednika, ani pracowników agenta, o ile nie są oni członkami zarządu lub wspólnikami spółki prowadzącej tę działalność.

Jako firmę współpracującą z pośrednikiem kredytu hipotecznego należy rozumieć agenta, który w myśl definicji z art. 4 pkt 1 Ustawy jest przedsiębiorcą, wykonującym czynności pośrednictwa kredytu hipotecznego, występującym w imieniu i na rzecz wyłącznie jednego pośrednika kredytu hipotecznego. Na podstawie art. 56 ust. 1 Ustawy, z wnioskiem do KNF o wpisanie agenta do rejestru pośredników kredytowych występuje pośrednik kredytu hipotecznego.

Literalne brzmienie art. 29 ust. 6 Ustawy może wskazywać, że przewidziany w nim obowiązek spoczywa nie tylko na kredytodawcy udzielającym kredytu hipotecznego, ale również na pośredniku kredytu hipotecznego oraz agencie, niezależnie od zakresu czynności jakie podejmują oni na rzecz kredytodawcy w ramach łączącej ich umowy. Takie rozumienie przepisu nie uwzględnia jednak sytuacji, gdy pośrednik kredytu hipotecznego wykonuje dla kredytodawcy, zgodnie z zawartą przez nich umową, czynności faktycznych z art. 4 pkt 15 lit. b Ustawy (prace przygotowawcze lub inne przedumowne działania administracyjne inne niż przedstawianie lub ofiarowanie konsumentom umowy o kredyt hipoteczny z art. 4 pkt 15 lit. a Ustawy), nie mając dostępu do treści umowy kredytu hipotecznego, jaką zawarł konsument z kredytodawcą.

Zgodnie z wskazanym wyżej przepisem, wyjaśnienia do których otrzymania uprawniony jest konsument, winny być udzielone w sposób zrozumiały i precyzyjny. Taki sposób złożenia wyjaśnień wyłącza możliwość przekazywania odpowiedzi budzących dalsze wątpliwości, co do postanowień umowy kredytu hipotecznego i wynikających z niej praw i obowiązków dla stron umowy. Wydaje się, że intencją Ustawodawcy w przyjęciu tego przepisu była m.in. możliwość uzyskania przez konsumenta stanowiska w sprawie jednoznacznego rozumienia treści umowy. Postanowienia umowy będą, co do zasady, najlepiej wyjaśnione przez podmiot, który umowę przygotował (kredytodawca) albo podmiot, który został upoważniony i przygotowany do jej negocjowania i podpisania z konsumentem (pośrednik kredytu hipotecznego wykonujący czynność z art. 4 pkt 15 lit. c Ustawy). Podmiot, który nie uczestniczył w procesie zawierania umowy, nie może być zdolny do prawidłowego wyjaśnienia jej treści. Jego stanowisko może być rozbieżne ze stanowiskiem kredytodawcy. W tej sytuacji jego wyjaśnienie co do postanowień dostarczonej przez konsumenta umowy kredytu hipotecznego będzie w rzeczywistości swego rodzaju konsultacją – poradą, co do rozumienia treści postanowień umowy, której równie dobrze mógłby udzielić po przedstawieniu egzemplarza tej umowy np. podmiot zajmujący się  szeroko pojętymi usługami konsultacyjno-doradczymi z zakresu rynku finansowego. Zastosowanie się konsumenta do tak uzyskanych wyjaśnień mogłoby się wiązać dla niego z ryzykiem, na które nie byłby narażony, gdyby skorzystał z wyjaśnień samego kredytodawcy lub podpisującego w jego imieniu umowę kredytu hipotecznego pośrednika kredytu hipotecznego.

Z powyższych względów obowiązek art. 29 ust. 6 Ustawy nie powinien obejmować pośredników kredytu hipotecznego wykonujących czynności jedynie z art. 4 pkt 15 lit. b Ustawy.

Jeśli przedsiębiorca w rozumieniu art. 43¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny w ramach wykonywanej działalności gospodarczej lub zawodowej, za wynagrodzeniem w formie pieniężnej lub innej uzgodnionej korzyści finansowej, wykonuje wskazane w pytaniu czynności, to należy go uznać za pośrednika kredytu hipotecznego. Wystarczy, że przedsiębiorca wykonuje jedną z czynności wymienionych w art. 4 pkt 15 ustawy o kredycie hipotecznym.

Spółka cywilna nie może zostać zarejestrowana jako pośrednik kredytowy, pośrednik kredytu hipotecznego, czy agent. Te podmioty to, zgodnie z ich ustawowymi definicjami, przedsiębiorcy w rozumieniu Kodeksu cywilnego (K.c.)  Art. 43¹ K.c. stanowi, że przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 33¹ § 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Art. 33¹§ 1 mówi zaś o jednostkach organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną. Żaden przepis nie przyznaje spółce cywilnej zdolności prawnej, a zatem nie może ani pośrednikiem kredytu hipotecznego, ani agentem.

W przypadku spółki cywilnej każdy ze wspólników, którego dotyczą przepisy o pośrednikach kredytowych, pośrednikach kredytu hipotecznego lub agentach, powinien złożyć wniosek we własnym imieniu.

Z treści art. 64 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej wynika wprost, że o tym, czy dana działalność jest działalnością regulowaną, rozstrzygają przepisy ustawy na podstawie której dana działalność jest wykonywana, a nie przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Również w literaturze przedmiotu utrwalone zostało stanowisko, zgodnie z którym nie można domniemywać, że dany rodzaj działalności gospodarczej stanowi działalność regulowaną (C. Kosikowski, Komentarz do art. 64 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej; LexisNexis 2013).

W związku z brakiem w przepisach ustawy z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami, unormowania stanowiącego, iż działalność w zakresie pośrednictwa kredytu hipotecznego w charakterze zarówno pośrednika kredytu hipotecznego działającego w imieniu i na rzecz wyłącznie jednego kredytodawcy, jak i agenta, jest działalnością regulowaną, przyjąć należy, iż działalność ta pozostaje poza zakresem pojęcia działalności regulowanej, tym samym, dokonanie wpisu ww. podmiotów do rejestru pośredników kredytowych nie podlega opłacie skarbowej.

Zgodnie z art. 4 pkt 1 Ustawy, agentem jest przedsiębiorca w rozumieniu art. 43¹ Kodeksu cywilnego wykonujący czynności pośrednictwa kredytu hipotecznego, występujący w imieniu i na rzecz wyłącznie jednego pośrednika kredytu hipotecznego. Ustawa nie zawiera wyłączeń w tym przedmiocie. Jeśli czynności, o których jest mowa w pytaniu, są wykonywane przez przedsiębiorcę, należy uznać go za agenta.

Prowadzenie działalności w charakterze pośrednika kredytu hipotecznego  wymaga zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego. Zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (Ustawa), działalność ta wymaga uzyskania zezwolenia KNF i dokonania wpisu do rejestru pośredników kredytowych. Wniosek o wydanie zezwolenia składa przedsiębiorca wykonujący działalność pośrednictwa kredytu hipotecznego. KNF z urzędu (bez odrębnego wniosku) dokonuje wpisu do rejestru pośredników kredytowych z dniem wydania zezwolenia.

Od przedstawionej wyżej zasady istnieje jeden wyjątek. Artykuł 57 ust. 1 Ustawy przewiduje, że powiązany pośrednik kredytu hipotecznego może prowadzić działalność bez zezwolenia, jeżeli działa na rzecz wyłącznie jednego kredytodawcy, jednak prowadzenie przez niego działalności wymaga wpisu do rejestru pośredników kredytowych. Wniosek o dokonanie wpisu takiego pośrednika kredytu hipotecznego składa kredytodawca (art. 57 ust. 7 Ustawy).

Spółka informuje o współpracy w zakresie pośrednictwa w sprzedaży kredytów mieszkaniowych z kilkoma bankami. Ta informacja w zestawieniu z definicją z art. 4 pkt 16 ustawy z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (Ustawa), może wskazywać, że Spółkę należy klasyfikować jako powiązanego pośrednika kredytu hipotecznego. Ustalenie, czy Spółka jest powiązanym pośrednikiem, czy też nie, nie wpływa bezpośrednio na rozstrzygniecie, czy Spółka zwolniona będzie z obowiązku wystąpienia o zezwolenie, o którym mowa w art. 48 Ustawy. Zgodnie z art. 57 ust. 1 Ustawy powiązany pośrednik kredytu hipotecznego może prowadzić działalność bez zezwolenia, jeżeli działa na rzecz wyłącznie jednego kredytodawcy, po uzyskaniu wpisu do rejestru pośredników kredytowych. Ułatwienie to nie dotyczy zatem spółki, współpracującej z kilkoma kredytodawcami.

Zarząd spółki akcyjnej jest organem kolegialnym. Spełnienie warunków przewidzianych w art. 49 ust. 1 pkt 2 lit. a Ustawy, w tym także wymagania złożenia z wynikiem pozytywnym egzaminu na pośrednika kredytu hipotecznego, dotyczy wszystkich członków zarządu. Wymogu tego nie stosuje się tylko wobec tych członków zarządu, którzy ukończyli wyższe studia ekonomiczne lub prawnicze i uzyskali tytuł magistra.

Odpowiadając na pytanie należy dokonać analizy art. 50 Ustawy, który określa dane, które należy zamieścić we wniosku oraz dokumenty, które należy do niego dołączyć. W przypadku pośrednika kredytu hipotecznego niebędącego osobą fizyczną przepis wymaga by wniosek zawierał dane, o których mowa w art. 63 ust. 2 pkt 2 i 3 Ustawy, tj.:

2)     dane pośrednika kredytu hipotecznego obejmujące:

a)     firmę podmiotu,
b)     siedzibę i adres,
c)     numer w rejestrze przedsiębiorców,
d)     NIP,
e)     wykaz wspólników lub członków zarządu zawierający dane określone w ust. 1 pkt 2 lit. a i c;

3)     informację, czy pośrednik kredytu hipotecznego jest powiązanym pośrednikiem kredytu hipotecznego, oraz firmy (nazwy) kredytodawców, na rzecz których działa ten pośrednik; Jeśli powyższe dane dotyczą osób fizycznych, wniosek zawiera także numer PESEL tych osób.

Do wniosku dołącza się zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego o niekaralności w zakresie przestępstw, o których mowa w art. 49 ust. 1 pkt 1 lit. b Ustawy, oświadczenie o posiadaniu pełnej zdolności do czynności prawnych i o tym, że nie orzeczono upadłości wobec przedsiębiorcy i osób pełniących funkcje zarządcze u przedsiębiorcy oraz nie toczy się wobec nich postępowanie upadłościowe, a także dokumenty potwierdzające spełnienie warunków niezbędnych do uzyskania zezwolenia.

 
Z powyższego wynika, że wymagane przez Ustawę dane zamieszczane we wniosku dotyczą pośrednika kredytu hipotecznego, jego wspólników lub  członków zarządu. Nie dotyczą natomiast personelu pośrednika w rozumieniu art. 4 pkt 13 Ustawy, w szczególności Ustawa nie przewiduje obowiązku złożenia wykazu osób stanowiących personel, jak ma to miejsce w przypadku wspólników lub członków zarządu, stąd wniosek, że również dokumenty załączane do wniosku nie dotyczą bezpośrednio personelu pośrednika kredytu hipotecznego.
 
Odrębnym zagadnieniem jest spełnienie przez pośrednika kredytu hipotecznego warunków niezbędnych do uzyskania zezwolenia i złożenie potwierdzających to dokumentów. Przepisy wymagają m.in., by personel spełniał warunki, o których mowa w art. 49 ust. 1 lit. a i b, tj. by osoby te:

a) miały pełną zdolność do czynności prawnych,
b) nie były prawomocnie skazane za umyślne przestępstwo:

–     przeciwko życiu i zdrowiu,
–     przeciwko wymiarowi sprawiedliwości,
–     przeciwko ochronie informacji,
–     przeciwko wiarygodności dokumentów,
–     przeciwko mieniu,
–     przeciwko obrotowi gospodarczemu,
–     przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi,
–     skarbowe.

Obowiązek spełnienia tych wymagań ciąży na pośredniku kredytu hipotecznego. Powinien on wymagać przedstawienia mu przez personel oświadczeń o pełnej zdolności do czynności prawnych oraz zaświadczeń z KRK i na tej podstawie pośrednik powinien przy wniosku złożyć oświadczenie o spełnianiu przez jego personel warunków, o których mowa w art. 49 ust. 1 pkt 1 lit. a i b Ustawy. Pośrednik kredytu hipotecznego powinien z najwyższą starannością wyegzekwować od swojego personelu te oświadczenia i zaświadczenia oraz przechowywać je w dokumentacji personalnej. Należy przy tym zwrócić uwagę, że na podstawie art. 74 ust. 1 pkt 2 Ustawy, KNF cofa zezwolenia  w przypadku, gdy pośrednik kredytu hipotecznego uzyskał je na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów lub w inny sposób niezgodny z przepisami ustawy.

Mając na względzie zapisy Rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 11 października 2022 r. w sprawie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych, w opinii KNF, uzyskanie tytułu magistra na studiach ekonomicznych i prawniczych oznacza ukończenie jednolitych studiów magisterskich na kierunku prawo lub ekonomia lub studiów drugiego stopnia na kierunku ekonomia i uzyskanie tytułu magistra.