Proces nadzoru – podstawowe kryteria, metody i narzędzia
data aktualizacji
W Urzędzie Komisji Nadzoru Finansowego proces nadzoru ubezpieczeniowego jest realizowany z wykorzystaniem następujących narzędzi i działań:
• Badanie i Ocena Nadzorcza (BION);
• System Wczesnego Ostrzegania („SWO”);
• analiza nadzorcza, obejmująca działania licencyjne, analityczne i inspekcyjne w stosunku do poszczególnych zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji, a także analizy dotyczące sektora ubezpieczeniowego jako całości, w tym odnoszące się do stabilności finansowej tego sektora;
• działania nadzorcze.
Badanie i Ocena Nadzorcza (BION) zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji jest całościowym procesem wykorzystującym wszelkie dostępne informacje posiadane przez nadzór na temat zakładu ubezpieczeń/reasekuracji, w tym informacje uzyskane w wyniku czynności związanych z licencjonowaniem, analizy zza biurka i czynności kontrolnych na miejscu w zakładzie ubezpieczeń lub zakładzie reasekuracji, jak również z zapytań/ankiet kierowanych do zakładu ubezpieczeń lub zakładu reasekuracji. Koncepcja BION zakładów ubezpieczeń/reasekuracji opracowana przez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego ma na celu usystematyzowanie stosowanych dotychczas kryteriów oceny nadzorowanych podmiotów, jak również wprowadzenie do stosowania elementów systemu nadzoru wykonywanego w oparciu o ocenę ryzyka identyfikowanego w ich działalności.
System Wczesnego Ostrzegania jest jednym z elementów systemu nadzoru opartego na analizie ryzyka. W ramach Systemu Wczesnego Ostrzegania wykorzystywane są dane miesięczne, kwartalne, roczne oraz ad-hoc.
Komponent miesięczny pozwala na identyfikację podwyższonego i wysokiego ryzyka adekwatności kapitałowej, ryzyka wyniku finansowego, ryzyka biznesowego na podstawie uzyskiwanych od zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji (w okresach miesięcznych) danych finansowych oraz informacji o wyniku technicznym i finansowym. Zidentyfikowane ryzyka determinują podjęcie przez organ nadzoru, przy zastosowaniu zasady proporcjonalności, odpowiednich działań nadzorczych.
Komponent kwartalny służy kwartalnemu monitorowaniu kondycji zakładu ubezpieczeń/reasekuracji oraz identyfikacji problemów/rozregulowania w działalności zakładu ubezpieczeń/reasekuracji, Bazuje on na kwartalnych informacjach przekazywanych przez zakłady (analizie poddawane są zarówno dane ze sprawozdań finansowych jak i statystycznych oraz ze sprawozdań do celów nadzoru ). Wyniki analizy mają wpływ na podejmowane działania nadzorcze oraz efektywniejszą alokację zasobów UKNF, które są kierowane do obszarów i podmiotów proporcjonalnie do generowanego ryzyka i wpływu zakładu na rynek.
Komponentem rocznym są testy stresu. Stanowią one narzędzie ilościowe służące do oceny zdolności zakładu ubezpieczeń lub zakładu reasekuracji oraz sektora ubezpieczeń do poniesienia niekorzystnych skutków ekstremalnych, choć wciąż prawdopodobnych zdarzeń lub przyszłych zmian warunków gospodarczych. Testy stresu przeprowadzane są przez wszystkie zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji corocznie od 2009 roku dla ryzyk istotnych z punktu widzenia sektora ubezpieczeń, a dodatkowo niektóre zakłady proszone są o przeprowadzenie dodatkowych testów stresu np. dla ryzyk specyficznych dla danego zakładu lub z większą częstotliwością dla ryzyk z niekorzystnymi wynikami rocznych testów stresu. Testy stresu przeprowadzane są zgodnie z metodyką testów stresu ustaloną przez organ nadzoru i corocznie weryfikowaną.
- Metodyka przeprowadzania testów warunków skrajnych w zakładach ubezpieczeń i w zakładach reasekuracji 15. edycja (plik PDF)
- Informacja techniczna dot. przeprowadzenia testów warunków skrajnych w zakładach ubezpieczeń i w zakładach reasekuracji 15. edycja – 31.12.2022 rok (plik XLSX)
- Pytania i odpowiedzi zakładów ubezpieczeń w ramach procesu Q&A - stan na 23 maja 2023 r.
- Zasady ładu korporacyjnego dla instytucji nadzorowanych
- Wytyczne dla zakładów ubezpieczeń dotyczące dystrybucji ubezpieczeń
- Wytyczne dotyczące zarządzania obszarami technologii informacyjnej i bezpieczeństwa środowiska teleinformatycznego w zakładach ubezpieczeń i zakładach reasekuracji
- Wytyczne dotyczące reasekuracji biernej/retrocesji
- Wytyczne dotyczące zarządzania ryzykiem powodzi w sektorze ubezpieczeń
- Wytyczne dotyczące likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych
- Wytyczne KNF dotyczące procesu tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych
- Rekomendacje dotyczące badania adekwatności produktu
- Rekomendacje dotyczące systemu zarządzania produktem
- Ujednolicony pakiet aplikacyjny dla modeli wewnętrznych: nota objaśniająca (plik PDF)
- Ujednolicony pakiet aplikacyjny dla modeli wewnętrznych: formularz (plik XLSM)
Ze względu na krótki czas na podjęcie decyzji, UKNF zdecydował się na wprowadzenie narzędzi mających na celu ułatwienie zakładom ubezpieczeń i zakładom reasekuracji złożenia wniosku ze skutkiem pozytywnym, do których należą: procesy przedaplikacyjne, lista błędów krytycznych oraz badanie porównawcze modeli wewnętrznych.
Prowadzenie procesów przedaplikacyjnych, rekomendowane organom nadzoru w wytycznych EIOPA (Wytyczne dotyczące procesów przedaplikacyjnych modeli wewnętrznych oraz Wytyczne w sprawie stosowania modeli wewnętrznych) jest powszechnie stosowaną praktyką wśród organów nadzoru z innych państw członkowskich UE. Uczestnictwo w procesie przedaplikacyjnym nie jest warunkiem koniecznym przystąpienia do procesu aplikacyjnego, lecz biorąc pod uwagę, że służy lepszemu przygotowaniu się przez zakład ubezpieczeń do złożenia wniosku o stosowanie modelu wewnętrznego do wyznaczania kapitałowego wymogu wypłacalności, a także ułatwia organowi nadzoru terminowe wydanie decyzji dotyczącej tego wniosku, jest zalecane przez organ nadzoru.
Celem procesu przedaplikacyjnego jest uzyskanie opinii organu nadzoru na temat przygotowania zakładu ubezpieczeń do przystąpienia do procesu zatwierdzania modelu wewnętrznego. W ramach procesu przedaplikacyjnego weryfikuje się czy model wewnętrzny przedstawiony do oceny spełnia wymogi określone w art. 258 i art. 263 – 268 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej i innych przepisach systemu Wypłacalność II w zakresie modeli wewnętrznych, w tym rozporządzeniu delegowanym i rozporządzeniach wykonawczych.
Wytyczne UKNF dotyczące przystąpienia i organizacji procesu przedaplikacyjnego (w tym zakresu informacji, które powinny zostać przedstawione w ramach tzw. pakietu przedaplikacyjnego) oraz arkusz oceny własnej znajdują się w dokumentach, udostępnionych w języku polskim i języku angielskim.
- Zawartość pakietu przedaplikacyjnego (plik PDF)
- Arkusz oceny własnej (plik XLS)
- Pre-application package (plik PDF)
- Self-assessment form (plik XLS)
W ramach procesów przedaplikacyjnych modeli wewnętrznych realizowane są także spotkania z Członkami Zarządów organizowane na potrzeby badania testu użyteczności. W tym celu organ nadzoru korzysta z wykazu zagadnień, które omawiane są podczas tego typu spotkań.
- Lista błędów krytycznych w modelach wewnętrznych zakładów ubezpieczeń (plik PDF)
- List of critical errors in internal models of insurance undertakings (plik PDF)
Badanie porównawcze modeli wewnętrznych jest działaniem rekomendowanym w opinii EIOPA (EIOPA-BoS-15/083). Badanie takie może polegać na przekazaniu jego uczestnikom szczegółowych danych niezbędnych do kalibracji modeli i wyznaczenia SCR dla hipotetycznego zakładu ubezpieczeń, który definiowany jest na potrzeby badania. Przekazywane dane zawierają m.in. informacje o strukturze aktywów, portfelu aktywnych umów, historii szkodowej lub polisowej hipotetycznego zakładu ubezpieczeń. Na bazie przekazanych informacji uczestnicy badania wyznaczają wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych dla celów wypłacalności i kapitałowego wymogu wypłacalności wykorzystując stosowane metody i modele, a następnie dostarczają do UKNF wyniki tych obliczeń wraz ze wskazanymi dodatkowymi informacjami, np. scenariuszami wygenerowanymi przez model.
5. Zasady inwestowania
Zasady inwestowania są oceniane w ramach działań analitycznych i czynności kontrolnych. Ponadto, podlegają one regularnej ocenie w ramach BION, gdzie dokonywana jest ocena ilościowa oraz ocena jakościowa zarządzania aktywami.
6. Jakość i wysokość dopuszczonych środków własnych
Nadzór nad środkami własnymi służy przede wszystkim zapewnieniu przestrzegania przez zakład ubezpieczeń i zakład reasekuracji przepisów prawa w zakresie wysokości dopuszczonych środków własnych. Obszar jest oceniany w ramach działań analitycznych i czynności kontrolnych. Ponadto, także ewentualne zagrożenie odnośnie do wypłacalności zakładu jest oceniane w ramach Systemu Wczesnego Ostrzegania (w tym na podstawie danych miesięcznych oraz testów stresu).
7. Ciągła zgodność z wymogami dla pełnych i częściowych modeli wewnętrznych (w przypadku gdy zakład ubezpieczeń lub zakład reasekuracji stosuje pełny lub częściowy model wewnętrzny)
Ocena ciągłej zgodności z wymogami dla pełnych i częściowych modeli wewnętrznych w ramach procesu nadzoru odbywać się będzie po zatwierdzeniu przez organ nadzoru wniosku o stosowanie modelu wewnętrznego do wyznaczania indywidualnego kapitałowego wymogu wypłacalności. Ocena ta obejmować będzie m.in. analizę wskaźnikową na bazie regularnego raportowania i raportów wynikających z sytuacji wyjątkowych. W ramach oceny UKNF dopuszcza także przeprowadzanie badania porównawczego modeli wewnętrznych, uczestnictwo w badaniach porównawczych koordynowanych przez EIOPA, a także podejmowanie innych czynności, jeśli mogłyby przyczynić się do stwierdzenia, czy model wewnętrzny spełnia wymogi określone w art. 258 i art. 263 – 268 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz. U. z 2015 r. poz. 1844) i innych przepisach systemu Wypłacalność II w zakresie modeli wewnętrznych, w tym rozporządzeniu delegowanym i rozporządzeniach wykonawczych.