Wypłacalność podmiotów sektora ubezpieczeniowego (Wypłacalność II)

data aktualizacji

Zmiany zachodzące na światowym rynku ubezpieczeń, zmiany technik zarządzania ryzykiem, standardów rachunkowości, procesy globalizacyjne, rozwój instrumentów finansowych oraz zmiany jakie zachodzą w prawodawstwie UE spowodowały, iż funkcjonujące od lat w krajach członkowskich Unii Europejskiej przepisy w zakresie wypłacalności zakładów ubezpieczeń przestały odpowiadać nowym wyzwaniom, jakie stanęły przed organami nadzorów w zakresie ochrony interesów podmiotów i osób ubezpieczonych. Konieczne stało się zatem przeprowadzenie reformy dotychczas obowiązującego systemu mającej na celu stworzenie systemu wypłacalności uwzględniającego profil ryzyka, na jakie narażone są zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji w związku z prowadzoną przez nie działalnością. Reformę przeprowadzono w ramach projektu określanego jako „Wypłacalność II”. Wskutek kilkunastoletnich prac w UE uchwalono i opublikowano nową dyrektywę, rozporządzenie delegowane i szereg rozporządzeń wykonawczych do tej dyrektywy o ostatecznym terminie zastosowania od 1 stycznia 2016 r. W Polsce dokonano transpozycji dyrektywy za pomocą ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. Natomiast rozporządzenia delegowane i wykonawcze mają skutek bezpośredni, bez konieczności transpozycji do prawa krajowego.

Do najważniejszych elementów nowego systemu należą: zmiana zasad obliczania wymogów kapitałowych, zmiana zasad wyceny aktywów i zobowiązań, wzrost znaczenia wymogów jakościowych, wprowadzenie szerokiego zakresu informacji ujawnianych publicznie zarówno przez podmioty działające na rynku, jak i organ nadzoru oraz zasadnicza zmiana podejścia do nadzoru grupowego. Dyrektywa w istotny sposób wpływa nie tylko na podmioty rynku ubezpieczeniowego, ale również wprowadza znaczną modyfikację metod i standardów sprawowania nadzoru nad tym rynkiem, wprowadzając m.in. nową, jednolitą w całej UE sprawozdawczość.

Wymogi kapitałowe według nowych zasad są powiązane z ryzykiem jakie ponosi zakład ubezpieczeń/reasekuracji. W przypadku obliczania kapitałowego wymogu wypłacalności (SCR), uwzględnia się nie tylko ubezpieczeniową stronę działalności (jak to miało miejsce w systemie Wypłacalność I), ale również inwestycyjną (ryzyko rynkowe i kredytowe), a także bufor kapitałowy na ewentualne zdarzenia operacyjne. Dodatkowo, wprowadzono możliwość obliczania wymogu SCR za pomocą modeli wewnętrznych, zbudowanych przez zakłady i zatwierdzanych przez organ nadzoru w drodze decyzji.
W ocenie nadzorczej znacząco wzrosła rola elementów jakościowych, które obejmują ocenę systemu zarządzania, w tym zarządzanie kapitałem oraz różnych aspektów profilu ryzyka. Niektóre z tych kwestii były już wcześniej oceniane przez UKNF w ramach oceny BION. Nowym, istotnym elementem jest własna ocena ryzyka i wypłacalności (ORSA). W ocenie tej zakłady ubezpieczeń/reasekuracji zobowiązane są do przedstawienia własnego spojrzenia na ryzyko, a także perspektyw spełnienia wymogów regulacyjnych w horyzoncie dłuższym niż jeden rok (dla którego obliczane są regulacyjne wymogi kapitałowe).

Ważny, nowy element stanowi także wymóg publicznego ujawniania bardzo szerokiego zakresu informacji przez zakłady ubezpieczeń/reasekuracji. Ma to służyć przejrzystości i zapewnieniu równego dostępu do informacji. Wymóg ten odnosi się również do organu nadzoru, który w szerszym zakresie niż do tej pory musi ujawniać m.in. informacje nt. procesu nadzoru, jego cele, funkcje i działania, a także zagregowane dane statystyczne.

Gruntownej zmianie uległy również zasady sprawowania nadzoru grupowego, który przeszedł od koncepcji, zgodnie z którą grupa była traktowana jako zbiór pojedynczych podmiotów, do koncepcji grupy będącej jednym podmiotem. Widoczne jest to m.in. w sposobie obliczania wypłacalności grupy, wprowadzeniu sprawozdawczości dla grup i podziale kompetencji między grupowym organem nadzoru a organami nadzoru państw, w których siedziby mają jednostki zależne lub powiązane. Ponadto, bardziej sformalizowano działanie kolegiów nadzorczych.
Warto zauważyć, że wzrost roli elementów jakościowych powodujący większą subiektywność oceny nadzorczej, jak również zmiana koncepcji nadzoru grupowego, w powiązaniu z celem jakim są jednakowe zasady działania dla wszystkich podmiotów w całej UE, stworzyły konieczność podjęcia działań ujednolicających praktyki nadzorcze we wszystkich państwach UE. Elementami służącymi realizacji tego zagadnienia jest tworzony pod auspicjami EIOPA podręcznik sprawowania nadzoru, ścisła współpraca pomiędzy organami nadzoru w grupach roboczych EIOPA, wytyczne EIOPA, a także przesyłanie danych otrzymanych w ramach sprawozdawczości wg Wypłacalności II do EIOPA.

Zrównoważony rozwój (sustainable finance) a Wypłacalność II

29 grudnia 2019 r. . weszło w życie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2088 z dnia 27 listopada 2019 r. w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych (Dz. Urz. UE L 317 z 9.12.2019 r., str. 1-16) – „rozporządzenie”.
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=uriserv:OJ.L_.2019.317.01.0001.01.POL&toc=OJ:L:2019:317:TOC 

Rozporządzenie ustanawia zharmonizowane przepisy dla uczestników rynku finansowego (w tym zakładów ubezpieczeń) dotyczące przejrzystości w odniesieniu do wprowadzania do działalności ryzyk dla zrównoważonego rozwoju oraz brania pod uwagę niekorzystnych skutków dla zrównoważonego rozwoju w prowadzonych przez nich działaniach, a także w odniesieniu do przedstawiania przez nich informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem na temat produktów finansowych. Od 10 marca 2021 r. rozporządzenie jako akt wiążący w całości będzie bezpośrednio stosowane w każdym państwie członkowskim Unii Europejskiej.

Dalece zaawansowane są także w UE prace nad rozporządzeniem ustanawiającym tzw. taksonomię (w przybliżeniu: kategoryzację) inwestycji pod względem ich wpływu na zrównoważony rozwój, które będzie miało zastosowanie m.in. do ww. ujawnień (będzie nowelizowało rozporządzenie 2019/2088). 17 grudnia 2019 r. opublikowano bliski finalnemu tekst projektu tego rozporządzenia (propozycję kompromisową Prezydencji).
https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-14970-2019-ADD-1/en/pdf

Dla sektora ubezpieczeniowego przygotowano już także wstępne propozycje uwzględniania kwestii związanych ze zrównoważonym finansowaniem w regulacjach ostrożnościowych, tj. w regulacjach Wypłacalność II: 

- Opinia EIOPA dla Komisji Europejskiej dot. uwzględniania zrównoważonego rozwoju w Wypłacalności II - https://eiopa.europa.eu/Publications/Opinions/2019-09-30%20OpinionSustainabilityWithinSolvencyII.pdf
- Porada Techniczna EIOPA dla Komisji Europejskiej dot. ujęcia ryzyk dla zrównoważonego rozwoju w aktach delegowanych do dyrektyw Wypłacalność II oraz ws. dystrybucji ubezpieczeń https://eiopa.europa.eu/Publications/EIOPA-BoS-19-172_Final_Report_Technical_advice_for_the_integration_of_sustainability_risks_and_factors.pdf

Kontakt

Zapytania ogólne dotyczące systemu Wypłacalność II:
Zapytania dotyczące wymogów sprawozdawczych w systemie Wypłacalność II:
Zapytania dotyczące wymogów ilościowych  w systemie Wypłacalność II (z wyłączeniem modeli wewnętrznych):
Zapytania dotyczące organizowanych przez UKNF procesów przedaplikacyjnych, w tym treści wytycznych UKNF z dn. 31 stycznia 2011 r. („Proces przedaplikacyjny dotyczący modeli wewnętrznych na potrzeby Wypłacalności II. Zawartość pakietu przedaplikacyjnego.”):