Zakres usług płatniczych - Komisja Nadzoru Finansowego

Data aktualizacji:

Podstawę regulacji europejskiego rynku usług płatniczych stanowi obecnie druga dyrektywa w sprawie usług płatniczych - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2366 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego, zmieniająca dyrektywy 2002/65/WE, 2009/110/WE, 2013/36/UE i rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 oraz uchylająca dyrektywę 2007/64/WE (PSD2). Celem unijnych regulacji w zakresie usług płatniczych jest przede wszystkim otwarcie rynku finansowego na możliwość świadczenia usług płatniczych przez podmioty inne niż banki, tj. instytucje płatnicze i podmioty prowadzące działalność w niewielkim zakresie (w Polsce – małe instytucje płatnicze i biura usług płatniczych). W Polsce, kluczową regulacją w zakresie świadczenia usług płatniczych jest ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (u.u.p.). Przepisy u.u.p. wprowadziły zasadę, że usługi płatnicze mogą być wykonywane jedynie przez określoną grupę podmiotów - dostawców usług płatniczych. Do grupy tej należą, oprócz banków, m.in. instytucje płatnicze, instytucje pieniądza elektronicznego, małe instytucje płatnicze, biura usług płatniczych oraz dostawcy świadczący wyłącznie usługę dostępu do informacji o rachunku płatniczym. Prowadzenie działalności w charakterze krajowej instytucji płatniczej albo krajowej instytucji pieniądza elektronicznego wymaga uzyskania zezwolenia KNF (postępowanie licencyjne). W przypadku małej instytucji płatniczej, biura usług płatniczych lub dostawcy świadczącego wyłącznie usługę dostępu do informacji o rachunku wymagany jest jedynie wpis do rejestru usług płatniczych i wydawców pieniądza elektronicznego (postępowanie rejestrowe). 

W przepisach u.u.p. brak jest definicji usług płatniczych. Określony został jedynie zamknięty katalog rodzajów działalności, którą należy traktować jako usługi płatnicze, tj. działalność polegającą na:

1. przyjmowaniu wpłat gotówki i dokonywaniu wypłat gotówki z rachunku płatniczego oraz wszelkie działania niezbędne do prowadzenia rachunku;

2. wykonywaniu transakcji płatniczych, w tym transferu środków pieniężnych na rachunek płatniczy u dostawcy użytkownika lub u innego dostawcy:

a. przez wykonywanie usług polecenia zapłaty, w tym jednorazowych poleceń zapłaty,

b. przy użyciu karty płatniczej lub podobnego instrumentu płatniczego,

c. przez wykonywanie usług polecenia przelewu , w tym stałych zleceń;

3. wykonywaniu transakcji płatniczych wymienionych w punkcie 2 powyżej, w ciężar środków pieniężnych udostępnionych użytkownikowi z tytułu kredytu, a w przypadku instytucji płatniczej lub instytucji pieniądza elektronicznego - kredytu, o którym mowa w art. 74 ust. 3 lub art. 132j ust. 3 u.u.p.;

4. wydawaniu instrumentów płatniczych;

5. umożliwianiu akceptowania instrumentów płatniczych oraz wykonywania transakcji płatniczych, zainicjowanych instrumentem płatniczym płatnika przez akceptanta lub za jego pośrednictwem, polegających w szczególności na obsłudze autoryzacji, przesyłaniu do wydawcy instrumentu płatniczego lub systemów płatności zleceń płatniczych płatnika lub akceptanta, mających na celu przekazanie akceptantowi należnych mu środków, z wyłączeniem czynności polegających na rozliczaniu i rozrachunku tych transakcji w ramach systemu płatności w rozumieniu ustawy o ostateczności rozrachunku (acquiring);

6. świadczeniu usługi przekazu pieniężnego;

7. świadczeniu usługi inicjowania transakcji płatniczej;

8. świadczeniu usługi dostępu do informacji o rachunku.

Szczegółowa kwalifikacja pod kątem ewentualnego stosowania wobec określonej działalności przepisów u.u.p. powinna być dokonana przede wszystkim z uwzględnieniem katalogu usług płatniczych zawartego w art. 3 u.u.p. Działalność w zakresie usług płatniczych, co do zasady, przewiduje, że dostawca usługi wchodzi w posiadanie środków pieniężnych, będących przedmiotem transakcji płatniczej. Taka działalność podlega regulacjom wynikającym z u.u.p. Przepisy tej ustawy określają jednocześnie przypadki wyłączające jej stosowanie. Wyjątki, których nie należy traktować rozszerzająco, określone zostały w art. 6 u.u.p. Obejmują one:

1. transakcje płatnicze dokonywane wyłącznie w gotówce bezpośrednio między płatnikiem a odbiorcą;

2. transakcje płatnicze między płatnikiem a odbiorcą dokonywane za pośrednictwem umocowanej osoby wykonującej czynności zmierzające do zawarcia przez płatnika i odbiorcę umowy sprzedaży lub umowy o odpłatne świadczenie usług, w imieniu lub na rzecz wyłącznie płatnika albo wyłącznie odbiorcy;

3. transport banknotów i monet, w szczególności ich odbieranie, przetwarzanie oraz dostarczanie;

4. transakcji płatniczych obejmujących wykonywane niezawodowo gromadzenie i dostarczanie gotówki w ramach działalności nienastawionej na zysk lub charytatywnej, o której mowa w art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2023 r. poz. 571);

5. usługi, w ramach których odbiorca, na żądanie płatnika zgłoszone przed wykonaniem transakcji płatniczej mającej na celu dokonanie zapłaty za zakupione towary lub usługi, w ramach tej transakcji płatniczej wypłaca płatnikowi gotówkę (usługi „cash back”);

6. wymianę walutową z gotówki na gotówkę bez pośrednictwa rachunku płatniczego;

7. transakcje płatnicze oparte na jednym z następujących dokumentów w postaci papierowej, wystawionych na dostawcę w celu postawienia środków pieniężnych do dyspozycji odbiorcy:

a. czeku zgodnego z Konwencją w sprawie jednolitej ustawy o czekach,

b. czeku podobnego do czeku, o którym mowa w lit. a powyżej, który podlega przepisom państw członkowskich niebędących stroną konwencji, o której mowa w lit. a powyżej,

c. weksla trasowanego zgodnego z Konwencją w sprawie jednolitej ustawy o wekslach trasowanych i własnych,

d. weksla trasowanego podobnego do weksla, o którym mowa w lit. c powyżej, który podlega przepisom państw członkowskich niebędących stroną konwencji, o której mowa w lit. c powyżej,

e. znaku legitymacyjnego, w tym voucherów,

f. czeku podróżnego,

g. przekazu pocztowego w rozumieniu aktów Światowego Związku Pocztowego;

8. transakcje płatnicze dokonywane w ramach systemu płatności lub w ramach systemu rozrachunku papierów wartościowych, o którym mowa w art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności rozrachunku;

9. transakcje płatnicze dokonywane w związku z obsługą instrumentów finansowych i wynikających z nich praw, w tym dywidend, innych dochodów, oraz transakcji dokonywanych w związku ze sprzedażą lub umorzeniem papierów wartościowych, w szczególności dokonywanych przez podmioty wymienione w punkcie 8 lub podmioty podlegające nadzorowi sprawowanemu na podstawie ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym;

10. usługi świadczone przez dostawców usług technicznych, wspierających świadczenie usług płatniczych, jeżeli nie wchodzą oni w posiadanie środków pieniężnych będących przedmiotem transakcji płatniczej w szczególności usług przetwarzania i przechowywania danych, usług powierniczych i ochrony prywatności, usług przekazywania pomiędzy płatnikiem a odbiorcą informacji o transakcji płatniczej, uwierzytelniania danych i podmiotów, dostarczania technologii informatycznych (IT) i sieci komunikacyjnych, dostarczania i utrzymania terminali i urządzeń wykorzystywanych do świadczenia usług płatniczych, z wyjątkiem usług inicjowania transakcji płatniczej i usług dostępu do informacji o rachunku;

11. usługi oparte na instrumentach, które można wykorzystywać jedynie w ograniczony sposób i które spełniają co najmniej jeden z poniższych warunków:

a. pozwalają posiadaczowi nabywać towary lub usługi wyłącznie w placówkach wydawców tych instrumentów lub w ramach ograniczonej sieci podmiotów związanych umową handlową bezpośrednio z zawodowym wydawcą tych instrumentów,

b. służą wyłącznie do nabywania bardzo ograniczonego zakresu towarów lub usług,

c. mogą być używane wyłącznie w jednym państwie członkowskim, jeżeli instrumenty takie są dostarczane na wniosek przedsiębiorcy lub jednostki sektora finansów publicznych, są regulowane ze względu na określone cele społeczne lub podatkowe przez krajowy lub samorządowy organ administracji publicznej i służą do nabycia określonych towarów lub usług od dostawców związanych z wydawcą umową handlową;

12. transakcji płatniczych przeprowadzanych przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, dokonywanych obok usług telekomunikacyjnych na rzecz użytkownika końcowego, doliczanych do należności za usługi telekomunikacyjne: 

a. w celu nabycia treści cyfrowych lub usług głosowych, niezależnie od urządzenia stosowanego do nabycia lub wykorzystania treści cyfrowych lub

b. dokonywanych za pomocą urządzenia elektronicznego lub z jego użyciem, jeżeli transakcja płatnicza jest przeprowadzana w ramach zbiórek publicznych lub w celu zakupu biletów, w szczególności komunikacyjnych, parkingowych oraz biletów wstępu na imprezy artystyczne, rozrywkowe lub sportowe

- jeżeli wartość pojedynczej transakcji płatniczej, o której mowa w lit. a lub b, nie przekracza równowartości w walucie polskiej 50 euro oraz łączna wartość transakcji płatniczych dotyczących jednego użytkownika końcowego, także w przypadku gdy należności za usługi telekomunikacyjne są opłacane z góry, nie przekracza równowartości w walucie polskiej 300 euro miesięcznie, przy czym kwoty wyrażone w euro oblicza się przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez NBP, obowiązującego w dniu 31 października poprzedniego roku;

13. transakcje płatnicze przeprowadzane między dostawcami, ich agentami lub oddziałami na ich własny rachunek;

14. transakcje płatnicze i usługi dodatkowe, o których mowa w art. 74 ust. 1 pkt 1 u.u.p., ściśle powiązane ze świadczeniem usług płatniczych, przeprowadzanych między jednostką dominującą a jednostką zależną lub między jednostkami zależnymi od tej samej jednostki dominującej, z udziałem dostawcy należącego do tej samej grupy;

15. usługi wypłat gotówki przy użyciu bankomatów, świadczonych przez podmioty działające na rzecz co najmniej jednego wydawcy instrumentów płatniczych i niebędących stroną umowy ramowej z osobą wypłacającą gotówkę z rachunku płatniczego przy użyciu bankomatu, jeżeli podmioty te nie świadczą innych usług płatniczych;

16. usługi wykonywane wyłącznie z wykorzystaniem papierowych książeczek oszczędnościowych, w przypadku gdy wszelkie transakcje są rejestrowane wyłącznie w tych książeczkach.

Dokonując oceny czy dana działalność kwalifikuje się jako świadczenie usług płatniczych należy więc w pierwszej kolejności sprawdzić, czy mamy do czynienia z wchodzeniem w posiadanie środków pieniężnych będących przedmiotem transakcji płatniczej (nie dotyczy –usługi inicjowania transakcji płatniczej i usługi dostępu do informacji o rachunku), następnie czy nie zachodzą wyłączenia z art. 6 u.u.p. W dalszej kolejności można dokonać kwalifikacji zamierzonej działalności do poszczególnych rodzajów usług płatniczych.