Zakres usług płatniczych

data aktualizacji

Podstawę regulacji europejskiego rynku usług płatniczych stanowi Dyrektywa 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego zmieniająca dyrektywy 97/7/WE, 2002/65/WE, 2005/60/WE i 2006/48/WE i uchylająca dyrektywę 97/5/WE (PSD). Celem tej dyrektywy było przede wszystkim otwarcie rynku finansowego na nowe podmioty, tak aby umożliwić podmiotom innym niż banki świadczenie usług płatniczych wymienionych w załączniku do tej dyrektywy, poprzez objęcie tych podmiotów nadzorem ostrożnościowym oraz zapewnienie ochrony użytkownikom korzystającym z usług tych podmiotów. Przed uchwaleniem PSD działalność w zakresie usług płatniczych mogła być prowadzona na zasadzie swobody działalności. Jednakże mając na uwadze ryzyka jej towarzyszące, PSD wprowadziła wymóg uzyskania zezwolenia na świadczenia usług przez instytucje płatnicze oraz możliwość – pod pewnymi warunkami – prowadzenia w ograniczonym zakresie działalności w zakresie usług płatniczych bez konieczności uzyskania zezwolenia, a jedynie na podstawie wpisu do rejestru prowadzonego przez właściwy organ nadzoru (w Polsce – Komisję Nadzoru Finansowego) oraz ramy prawne dotyczące świadczenia usług płatniczych przez ich dostawców.

Do polskiego porządku prawnego przepisy PSD wdrożone zostały ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (UUP). Przepisy UUP wprowadziły zasadę, że usługi płatnicze mogą być wykonywane jedynie przez dostawców usług płatniczych, czyli oprócz banków, także m.in. przez instytucje płatnicze, instytucje pieniądza elektronicznego, biura usług płatniczych. Oznacza to, że świadczenie usług płatniczych, jeśli nie jest wykonywane przez żaden z podmiotów uprawnionych (np. banki na podstawie odpowiednich postanowień statutu), wymaga uzyskania zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) na prowadzenie działalności w charakterze krajowej instytucji płatniczej lub wpisu do rejestru usług płatniczych jako biuro usług płatniczych.

W UUP nie znajdziemy definicji usług płatniczych, a jedynie zamknięty katalog określonych rodzajów działalności, którą należy traktować jako usługi płatnicze. Przez usługi płatnicze rozumie się działalność polegającą na:

  1. przyjmowaniu wpłat gotówki i dokonywaniu wypłat gotówki z rachunku płatniczego oraz wszelkie działania niezbędne do prowadzenia rachunku;
  2. wykonywaniu transakcji płatniczych, w tym transferu środków pieniężnych na rachunek płatniczy u dostawcy użytkownika lub u innego dostawcy:
    1. przez wykonywanie usług polecenia zapłaty, w tym jednorazowych poleceń zapłaty,
    2. przy użyciu karty płatniczej lub podobnego instrumentu płatniczego,
    3. przez wykonywanie usług polecenia przelewu , w tym stałych zleceń;
  3. wykonywaniu transakcji płatniczych wymienionych w punkcie  2 powyżej, w ciężar środków pieniężnych udostępnionych użytkownikowi z tytułu kredytu, a w przypadku instytucji płatniczej lub instytucji pieniądza elektronicznego - kredytu, o którym mowa w art. 74 ust. 3 ustawy o usługach płatniczych  lub art. 132j ust. 3 UUP;
  4. wydawaniu instrumentów płatniczych;
  5. umożliwianiu wykonania transakcji płatniczych, zainicjowanych przez akceptanta lub za jego pośrednictwem, instrumentem płatniczympłatnika, w szczególności na obsłudze autoryzacji, przesyłaniu do wydawcy karty płatniczej lub systemów płatnościzleceń płatniczychpłatnika lub akceptanta, mających na celu przekazanie akceptantowi należnych mu środków, z wyłączeniem czynności polegających na jej rozliczaniu i rozrachunku w ramach systemu płatności w rozumieniu ustawy o ostateczności rozrachunku (acquiring);
  6. świadczeniu usługi przekazu pieniężnego;
  7. wykonywaniu transakcji płatniczych, w przypadku których zgoda płatnika na wykonanie transakcji udzielana jest przy użyciu urządzenia telekomunikacyjnego, cyfrowego lub informatycznego, a płatność przekazywana jest dostawcy usług telekomunikacyjnych, cyfrowych lub informatycznych, działającemu jedynie jako pośrednik pomiędzy użytkownikiem zlecającym transakcję płatniczą a odbiorcą.

Szczegółowa kwalifikacja pod kątem ewentualnego stosowania wobec określonej działalności przepisów ustawy o usługach płatniczych powinna być dokonana przede wszystkim z uwzględnieniem katalogu usług płatniczych zawartego w jej art. 3. Należy przy tym podkreślić, że działalność w zakresie usług płatniczych, w ramach której dostawca usługi wchodzi w posiadanie środków pieniężnych, będących przedmiotem transakcji płatniczej podlega przepisom UUP, o ile nie zachodzą inne przypadki wyłączające stosowanie przepisów tej ustawy, określone w art. 6, stanowiące wyjątki, których nie należy traktować rozszerzająco. Obejmują one:

  1. transakcje płatnicze dokonywane wyłącznie w gotówce bezpośrednio między płatnikiem a odbiorcą;
  2. transakcje płatnicze między płatnikiem a odbiorcą dokonywane za pośrednictwem osoby wykonującej czynności zmierzające do zawarcia przez płatnika i odbiorcę oznaczonej umowy lub zawierającej taką umowę w imieniu lub na rzecz płatnika albo odbiorcy;
  3. transport banknotów i monet, w szczególności ich odbieranie, przetwarzanie oraz dostarczanie;
  4. transakcje płatnicze w ramach wykonywanego niezawodowo gromadzenia i dostarczania gotówki w toku działalności niezarobkowej, w szczególności zbieranie i wydatkowanie środków pieniężnych w ramach zbiórek publicznych;
  5. usługi, w ramach których odbiorca, na żądanie płatnika zgłoszone przed wykonaniem transakcji płatniczej mającej na celu dokonanie zapłaty za zakupione towary lub usługi, w ramach tej transakcji płatnicej wypłaca płatnikowi gotówkę (usługi „cash back”);
  6. wymianę walutową z gotówki na gotówkę bez pośrednictwa rachunku płatniczego;
  7. transakcje płatnicze oparte na jednym z następujących dokumentów w postaci papierowej, wystawionych na dostawcę w celu postawienia środków pieniężnych do dyspozycji odbiorcy:
    1. czeku zgodnego z Konwencją w sprawie jednolitej ustawy o czekach (Dz. U. z 1937 r. poz. 181),
    2. czeku podobnego do czeku, o którym mowa w lit. a) powyżej, który podlega przepisom państw członkowskich niebędących stroną konwencji, o której mowa w lit. a) powyżej,
    3. weksla trasowanego zgodnego z Konwencją w sprawie jednolitej ustawy o wekslach trasowanych i własnych (Dz. U. z 1937 r. poz. 175),
    4. weksla trasowanego podobnego do weksla, o którym mowa w lit. c), który podlega przepisom państw członkowskich niebędących stroną konwencji, o której mowa w lit. c) powyżej,
    5. znaku legitymacyjnego, w tym voucherów,
    6. czeku podróżnego,
    7. przekazu pocztowego w rozumieniu aktów Światowego Związku Pocztowego;
  8. transakcje płatnicze dokonywane w ramach systemu płatności lub w ramach systemu rozrachunku papierów wartościowych, o którym mowa w art. 1 pkt 2 ustawy o ostateczności rozrachunku dokonywanych za pośrednictwem agentów rozrachunkowych, partnerów centralnych, izb rozliczeniowych, banków centralnych, innych uczestników systemu lub dostawców;
  9. transakcje płatnicze dokonywane w związku z obsługą instrumentów finansowych i wynikających z nich praw, w tym dywidend, innych dochodów, oraz transakcji dokonywanych w związku ze sprzedażą lub umorzeniem papierów wartościowych, w szczególności dokonywanych przez podmioty wymienione w punkcie 8 lub podmioty podlegające nadzorowi sprawowanemu na podstawie ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym;
  10. usługi świadczone przez dostawców usług technicznych, wspierających świadczenie usług płatniczych, jeżeli nie wchodzą oni w posiadanie środków pieniężnych będących przedmiotem transakcji płatnicej w szczególności usług przetwarzania i przechowywania danych, usług powierniczych i ochrony prywatności, usług przekazywania pomiędzy płatnikiem a odbiorcą informacji o transakcji płatniczej, uwierzytelniania danych i podmiotów, dostarczania technologii informatycznych (IT) i sieci komunikacyjnych, dostarczania i utrzymania terminali i urządzeń wykorzystywanych do świadczenia usług płatniczych;
  11. usługi oparte na instrumentach, które można wykorzystywać:
    1. w celu nabycia towarów lub usług wyłącznie w placówkach wydawców tych instrumentów lub placówkach podmiotów trzecich związanych z wydawcą umową handlową, inną niż umowa o świadczenie usługi płatniczej, o której mowa w art. 3 ust. 1 pkt 5 UUP (acquiring),
    2. w ramach ograniczonej sieci dostawców usług lub
    3. w odniesieniu do ograniczonego zakresu towarów lub usług;
  12. transakcje płatnicze przeprowadzane przy użyciu jakichkolwiek urządzeń telekomunikacyjnych, cyfrowych lub informatycznych, w ramach których nabywane towary lub usługi dostarczane są do urządzenia telekomunikacyjnego, cyfrowego lub informatycznego i mają być wykorzystywane przy pomocy takiego urządzenia, jeżeli dostawca usług telekomunikacyjnych, cyfrowych lub informatycznych świadczy również inne usługi, w szczególności dostarcza narzędzia dostępu, dystrybucji lub wyszukiwania” – tekst ustawy „transakcji płatniczych przeprowadzanych przy użyciu urządzeń telekomunikacyjnych, cyfrowych lub informatycznych, w ramach których nabywane towary lub usługi dostarczane są do urządzenia telekomunikacyjnego, cyfrowego lub informatycznego i mają być wykorzystywane przy pomocy tego urządzenia, jeżeli pośrednik świadczy również inne usługi, w szczególności dostarcza narzędzia dostępu, dystrybucji lub wyszukiwania;
  13. transakcje płatnicze przeprowadzane między dostawcami, ich agentami lub oddziałami na ich własny rachunek;
  14. transakcje płatnicze przeprowadzane między jednostką dominującą a jednostką zależną lub między jednostkami zależnymi od tej samej jednostki dominującej, z udziałem dostawcy należącego do tej samej grupy;
  15. usługi wypłat gotówki przy użyciu bankomatów, świadczonych przez dostawców działających na rzecz co najmniej jednego wydawcy instrumentów płatniczych i niebędących stroną umowy ramowej z osobą wypłacającą gotówkę z rachunku płatniczego przy użyciu bankomatu, jeżeli dostawcy ci nie świadczą innych usług płatniczych;
  16. usługi wykonywane wyłącznie z wykorzystaniem papierowych książeczek oszczędnościowych, w przypadku gdy wszelkie transakcje są rejestrowane wyłącznie w tych książeczkach.

Biorąc pod uwagę powyższe, w pierwszej kolejności należy zbadać, czy w ramach danej działalności mamy do czynienia z wchodzeniem w posiadanie środków pieniężnych będących przedmiotem transakcji płatniczej, następnie czy nie zachodzą wyłączenia z art. 6 UUP, a w dalszej kolejności dokonać kwalifikacji zamierzonej działalności do poszczególnych rodzajów usług płatniczych.