Prowadzona przez Biura Usług Płatniczych (dalej: BUP) działalność w zakresie usług płatniczych jest działalnością regulowaną, tj. działalnością, którą przedsiębiorca może wykonywać, jeśli spełnia warunki określone przepisami szczególnymi i po uzyskaniu wpisu do właściwego rejestru działalności regulowanej. Ponadto działalność BUP w zakresie usług płatniczych podlega nadzorowi sprawowanemu przez Komisję Nadzoru Finansowego (dalej: KNF). Szczególne warunki wykonywania przez BUP działalności w zakresie usług płatniczych oraz zasady sprawowania nadzoru nad tą działalnością zostały określone w ustawie o usługach płatniczych. Celem przyjętych przez ustawę rozwiązań prawnych i instytucjonalnych jest zapewnienie zgodności działalności BUP z przepisami ustawy o usługach płatniczych oraz ochrona interesów użytkowników usług płatniczych.

Pomimo już prawie 7-letniego obowiązywania ustawy o usługach płatniczych, KNF w dalszym ciągu stwierdza liczne przypadki naruszeń przez BUP wynikających z tej ustawy warunków prowadzenia działalności w zakresie usług płatniczych. Do najczęstszych naruszeń dochodzi w związku z nieprzestrzeganiem obowiązków:

• ochrony środków pieniężnych otrzymanych od użytkowników poprzez zawarcie umowy gwarancji bankowej albo ubezpieczeniowej albo umowy ubezpieczenia na okres co najmniej 12 miesięcy i udokumentowanego, terminowego poinformowania o tym KNF;
• terminowego przekazywania KNF informacji o łącznej wartości i liczbie transakcji płatniczych wykonanych przez BUP w poszczególnych kwartałach i w danym roku;
• terminowego informowania KNF o przekroczeniu poziomu 500 000 euro przez kwotę transakcji płatniczych wykonanych przez BUP w danym okresie.

W związku z naruszeniami określonych w ustawie warunków prowadzenia działalności KNF nakłada na BUP kary pieniężne. Sankcje te nie przynoszą jednak oczekiwanych rezultatów. Pomimo ich stosowania skala naruszeń ustawy o usługach płatniczych przez BUP nie uległa istotnemu zmniejszeniu. Postępowania w sprawie nałożenia kary pieniężnej prowadzone są często wobec tych samych – karanych już wcześniej podmiotów. W wielu przypadkach po nałożeniu kary przez KNF niezbędne jest wszczęcie i prowadzenie egzekucji należności, z powodu braku wpłaty kary w wyznaczonym terminie.

Mając na względzie powyższe obserwacje, a także doniosłość przestrzegania przepisów prawa przez BUP dla zapewnienia prawidłowości i bezpieczeństwa funkcjonowania rynku usług przekazu pieniężnego oraz ochrony interesów użytkowników tych usług, jak również zadania i uprawnienia KNF związane z nadzorem nad BUP, KNF dostrzega potrzebę rozszerzenia zakresu środków i sankcji nadzorczych stosowanych w związku z naruszeniami przez BUP określonych ustawą warunków prowadzenia przez nie działalności.

KNF informuje, że w sytuacjach, gdy dochodzi do poważnych, rażących naruszeń ustawy o usługach płatniczych (jak np. niewykonanie zleconych przekazów pieniężnych, czy prowadzenie działalności w zakresie innych usług płatniczych, bez wymaganego zezwolenia), a także w przypadkach, gdy obowiązki ustawowe nie są realizowane lub gdy ich niedopełnianie ma charakter uporczywy (np. pomimo nałożonej kary pieniężnej), a zwłaszcza gdy przedsiębiorca nie reaguje na monity lub zalecenia organu nadzoru (w szczególności nie odbierając kierowanej do niego korespondencji), KNF będzie rozważać wydanie decyzji o zakazie wykonywania działalności w charakterze BUP. Oprócz zakazu, skutkiem takiej decyzji będzie wykreślenie danego przedsiębiorcy z rejestru usług płatniczych oraz niemożność uzyskania ponownego wpisu przez okres 3 lat.

Jednocześnie, w sprawach mniejszej wagi, w szczególności wtedy, gdy opóźnienia w realizacji obowiązków ustawowych będą incydentalne i nieznaczne lub gdy niedopełnienie obowiązków spowodowane będzie usprawiedliwionymi względami, a przedsiębiorca niezwłocznie usunie nieprawidłowości, KNF skłaniać się będzie ku stosowaniu niesankcyjnych środków dyscyplinujących, polegających w szczególności na kierowaniu do BUP zaleceń w zakresie zapewnienia zgodności działalności z przepisami ustawy o usługach płatniczych lub podjęcia środków koniecznych do zapobieżenia naruszeniom interesów użytkowników. Podkreślić przy tym należy, że niewykonanie zaleceń KNF w wyznaczonym terminie traktowane jest przez ustawę jako naruszenie jej przepisów i stanowić może podstawę do zastosowania przez KNF sankcji nadzorczych, w tym – w postaci kar pieniężnych, a nawet zakazu prowadzenia działalności w zakresie usług płatniczych w charakterze BUP.

Poniżej KNF przypomina przewidziane ustawą o usługach płatniczych podstawowe warunki prowadzenia działalności w zakresie usług płatniczych w charakterze BUP oraz uprawnienia przysługujące KNF w związku z nadzorem sprawowanym nad tą działalnością.  

Warunki wykonywania działalności BUP:
1)    obowiązek wpisu do rejestru usług płatniczych (art. 119 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych),

2)    obowiązek przestrzegania limitu 500 000 euro miesięcznie dla średniej całkowitej kwoty transakcji płatniczych z poprzednich 12 miesięcy oraz obowiązek ograniczenia działalności w terminie 3 miesięcy przypadku przekroczenia tego limitu (art. 118 ust. 3 w zw. z art. 127 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych),

3)    wykonywanie obowiązków związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (art. 119c ust.1 ustawy o usługach płatniczych),

4)    niekaralność osoby zarządzającej BUP za wymienione w ustawie przestępstwa (art. 119b ustawy o usługach płatniczych),

5)    obowiązek przedstawiania w sposób rzetelny i zrozumiały informacji o BUP oraz o świadczonych przez nie usługach (art. 73 w zw. z art. 119c ust. 2 ustawy o usługach płatniczych),

6)    obowiązek zawiadomienia KNF o zamiarze zakończenia działalności gospodarczej lub działalności w charakterze BUP (art. 123 ustawy o usługach płatniczych),

7)    obowiązek ochrony środków pieniężnych otrzymanych od użytkowników poprzez zawarcie umowy gwarancji bankowej albo ubezpieczeniowej albo umowy ubezpieczenia na okres co najmniej 12 miesięcy oraz zawieranie kolejnej umowy przed upływem obowiązywania poprzedniej przez cały okres prowadzenia działalności w formie BUP (art. 125 ust. 1 w zw. z art. 125 ust. 2 ustawy o usługach płatniczych),

8)    obowiązek przekazania KNF dokumentu potwierdzającego zawarcie pierwszej oraz każdej kolejnej umowy  gwarancji bankowej albo ubezpieczeniowej albo umowy ubezpieczenia w terminie 7 dni od dnia zawarcia przedmiotowej umowy (art. 125 ust. 6 ustawy o usługach płatniczych),

9)    obowiązek informowania KNF (w terminie 14 dni) o:

• każdorazowym przekroczeniu poziomu 500 000 euro (art. 126 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 126 ust. 3 pkt 1 ustawy o usługach płatniczych):

-    całkowitej kwoty transakcji płatniczych w danym miesiącu,
-    średniej miesięcznej kwoty transakcji płatniczych za każdy okres ostatnich 3 miesięcy i ostatnich 12 miesięcy,

• wszczęciu przeciwko osobie zarządzającej postępowania w sprawie o przestępstwa wskazane w ustawie (art. 126 ust.  1 pkt 2 w zw. z art. 126 ust. 3 pkt 2 ustawy
  o usługach płatniczych),

10)    obowiązek przekazywania KNF informacji o łącznej wartości i liczbie transakcji płatniczych wykonanych przez BUP:

• w danym kwartale – w terminie do końca pierwszego miesiąca następnego kwartału (art. 128 ust. 1 pkt 1 ustawy o usługach płatniczych),
• w danym roku – w terminie do dnia 31 stycznia następnego roku (art. 128 ust. 1 pkt 2 ustawy o usługach płatniczych),

11)    obowiązek wnoszenia opłat na pokrycie kosztów nadzoru (art. 130 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych).

KNF w ramach sprawowanego nad BUP nadzoru może:

1)    wezwać BUP do przekazania w wyznaczonym terminie wszelkich informacji niezbędnych dla realizacji celów nadzoru (art. 102 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 129 ust. 3 ustawy o usługach płatniczych),

2)    zażądać okresowego przekazywania przez BUP określonych danych niezbędnych do oceny sytuacji finansowej BUP (art. 102 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 129 ust. 3 ustawy o usługach płatniczych),

3)    nakazać BUP opracowanie i wykonanie planu przywrócenia prawidłowych stosunków finansowych (art. 102 ust. 5 w zw. z art. 129 ust. 3 ustawy o usługach płatniczych),

4)    przeprowadzić kontrolę działalności i sytuacji finansowej BUP (art. 103 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych),

5)    wydać BUP zalecenia w zakresie zapewnienia zgodności działalności BUP z przepisami ustawy o usługach płatniczych lub podjęcia środków koniecznych do zapobieżenia naruszeniom interesów użytkowników (art. 106 ust. 1 pkt 1 ustawy o usługach płatniczych),

6)    w przypadku stwierdzenia, że BUP (art. 129 ust. 5 ustawy o usługach płatniczych):

• nie wykonuje albo nieprawidłowo wykonuje obowiązek udzielenia informacji, o którym mowa w pkt 1 lub przekazywania danych, o którym mowa w pkt 2,
• nie wykonało w wyznaczonym terminie zaleceń, o których mowa w pkt 5 lub nakazu, o którym mowa w pkt 3,
• utrudnia albo uniemożliwia przeprowadzenie kontroli, o której mowa w pkt 4,
• a także gdy działalność BUP jest wykonywana z naruszeniem prawa albo stwarza zagrożenie dla interesów użytkowników,

• wystąpić do organu BUP z wnioskiem o odwołanie osoby zarządzającej bezpośrednio odpowiedzialnej za stwierdzone nieprawidłowości (art. 129 ust. 5 w zw. z art. 105 ust. 1 pkt 1 ustawy o usługach płatniczych),
• zawiesić w czynnościach osobę zarządzającą, do czasu podjęcia uchwały w sprawie wniosku o jej odwołanie przez organy BUP (art. 129 ust. 5 w zw. art. 105 ust. 1 pkt 2 ustawy o usługach płatniczych),
• ograniczyć zakres działalności BUP (art. 129 ust. 5 w zw. art. 105 ust. 1 pkt 3 ustawy o usługach płatniczych).

7)    w przypadkach, o których mowa w pkt 6 – nałożyć na osobę zarządzającą bezpośrednio odpowiedzialną za stwierdzone nieprawidłowości karę pieniężną do wysokości trzykrotnego miesięcznego wynagrodzenia brutto tej osoby, wyliczonego na podstawie średniego wynagrodzenia brutto za ostatnie 3 miesiące przed nałożeniem kary (art. 129 ust. 6 pkt 1 ustawy o usługach płatniczych), 

8)    nałożyć karę pieniężną na BUP:

• w przypadkach, o których mowa w pkt 6 – w wysokości do 500 000 zł, przy czym postępowanie w sprawie nałożenia kary nie może być wszczęte po upływie 6 miesięcy od dnia powzięcia przez KNF informacji o okolicznościach mogących stanowić podstawę nałożenia kary albo jeżeli od popełnienia czynu upłynęło więcej niż 2 lata (art. 129 ust. 6 pkt 2 w zw. z art. 116 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych),
• naruszenia obowiązku poinformowania KNF o zawarciu umowy gwarancji bankowej albo ubezpieczeniowej albo umowy ubezpieczenia (pkt 8 warunków działalności BUP wskazanych powyżej) – w wysokości nieprzekraczającej 500 zł za każdy dzień opóźnienia, nie większej jednak niż 100 000 zł (art. 125 ust. 6 w zw. z art. 125 ust. 7 ustawy o usługach płatniczych),
• naruszenia obowiązku poinformowania KNF o przekroczeniu limitu 500 000 euro dla transakcji płatniczych w danym okresie (pkt 9 warunków działalności BUP wskazanych powyżej) – w wysokości nieprzekraczającej 500 zł za każdy dzień opóźnienia, nie większej jednak niż 100 000 zł (art. 126 ust. 4 ustawy o usługach płatniczych).

Na podstawie przepisów ustawy o usługach płatniczych, KNF może wydać decyzję o zakazie wykonywania przez BUP działalności w zakresie usług płatniczych, w przypadku gdy:

• przedsiębiorca starając się o wpis do rejestru jako BUP złożył niezgodne ze stanem faktycznym oświadczenie o spełnieniu warunków wymaganych do wykonywania działalności w charakterze BUP (art. 129 ust. 6a pkt 1 ustawy o usługach płatniczych);
• KNF stwierdzi rażące naruszenie warunków wymaganych prawem do wykonywania działalności przez BUP lub wynikających z przepisów ustawy obowiązków związanych z prowadzeniem działalności w charakterze BUP (art. 129 ust. 6a pkt 2 ustawy o usługach płatniczych);
• W przypadku niewykonania zalecenia lub nakazu w zakresie zapewnienia zgodności działalności BUP z przepisami ustawy o usługach płatniczych (np. w zakresie rozpowszechniania informacji wprowadzających w błąd) (art. 129 ust. 7 pkt 2 ustawy o usługach płatniczych).