Izabela Sykulska, Ekspert w Departamencie Nadzoru Ubezpieczeniowego UKNF

Proporcjonalność niekoniecznie kojarzy się z nadzorem nad rynkiem finansowym. Spróbujemy jednak wyjaśnić to pojęcie właśnie w tym kontekście. 

Zasada proporcjonalności, jako postulat do stosowania przez Unię Europejską („UE”), pojawia się w Traktacie o Unii Europejskiej. Zgodnie z nim środki do realizacji celów zawartych w Traktacie podjęte przez UE, a pośrednio również przez państwa członkowskie, mają być:

3) proporcjonalne sensu stricte, tj. nie mogą nakładać na podmioty i obywateli nadmiernego obciążenia w stosunku do zamierzonego celu. 

Tymi wytycznymi, skierowanymi do organów legislacyjnych w zakresie norm i prawa, posługiwać się chce w swoich działaniach również organ nadzoru. 

Dlatego skalujemy działania. Zarówno podejmowane przez nas działania nadzorcze, jak i dobór środków nadzorczych, zależą od oceny (wagi) ryzyka, np. ryzyka zachwiania stabilności rynku. 

Ocena nieprawidłowości i ryzyk, jakie niosą one za sobą, zazwyczaj wymaga profesjonalnego osądu i wiedzy eksperckiej. Nie ma tu zatem miejsca na automatyzm. 

W podejściu proporcjonalnym dążymy do tego, aby wymagania stawiane przez nas, jako organ nadzoru, wobec podmiotów, które nadzorujemy, były proporcjonalne nie tylko do ryzyka i jego wpływu na rynek. Bierzemy pod uwagę również koszty i spodziewane korzyści wynikające z podejmowanych działań. Zarówno restrykcyjne przepisy prawa, jak i nadmierne nadzorcze oczekiwania nigdy nie wyeliminują zupełnie ryzyka, a mogą zaszkodzić rozwojowi firm, co do których je formułujemy. To z kolei może podwyższyć w sposób nieuzasadniony koszty usług czy produktów. Nadmierne, nieproporcjonalne do wagi ryzyka oczekiwania pociągają za sobą koszty dostosowania, które mogłyby wręcz hamować innowacyjność czy też przyczynić się do wykluczenia części konsumentów z powodu wzrostu cen usług czy produktów finansowych. 

Proporcjonalność w podejściu organu nadzoru polega zatem na takim doborze środków nadzorczych, które są adekwatne, konieczne i sensu stricte proporcjonalne. Będą to więc działania, które są niezbędne do osiągnięcia celu, w jakim są podejmowane. Nie są zbyt restrykcyjne ani zbyt uciążliwe, a jednocześnie pozwolą na osiągnięcie zamierzonych celów ustawowych stawianych przed organem nadzoru. Zaś korzyści dla rynku wynikające z podejmowanych działań uzasadniają koszty związane z dostosowaniem się do nich przez podmioty nadzorowane.

Konsekwentne podejmowanie działań nadzorczych, zgodnie z zasadą proporcjonalności, buduje zaufanie wobec organu nadzoru.

Rozumiemy korzyści ze stosowania proporcjonalności w podejściu nadzorczym. Dlatego  jako cel strategiczny na lata 2021-2025 wyznaczyliśmy sobie opracowanie nowego podejścia do proporcjonalności w urzędzie. Działania w tym zakresie już podjęliśmy, inne wdrażamy także w obszarach, które dotychczas nie podlegały nadzorowi KNF -  np. sprawozdawczość w zakresie zrównoważonego rozwoju, dostosowanie do wymogów DORA. W tych działaniach kierujemy się dbałością o stabilny, bezpieczny rozwój rynku finansowego oraz zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku.