Marcin Mikołajczyk, Zastępca Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego, wystąpił podczas konferencji Krajowego Związku Banków Spółdzielczych pt. „Renesans spółdzielczości. Jak rozwinąć potencjał bankowości spółdzielczej?”. Prezentujemy tekst wystąpienia Marcina Mikołajczyka przygotowany na konferencję KZBS.

Szanowni Państwo,

na wstępie chciałem podziękować KZBS i NBP za możliwość uczestnictwa Przedstawiciela KNF w dzisiejszym wydarzeniu.

Spotkaliśmy się, by wspólnie zastanowić się nad potencjałem i przyszłością bankowości spółdzielczej, czerpiąc przy tym z jej bogatej historii i tradycji. 

Historia polskiej bankowości spółdzielczej pokazuje, że jej narodziny stanowiły swoistą odpowiedź na wykluczenie ekonomiczne, z jakim przyszło się mierzyć pozbawionym własnej państwowości Polakom w II połowie XIX w. 

Organizowanie banków spółdzielczych było wyrazem dążenia lokalnych społeczności do samodzielności ekonomicznej i społecznej.

Dzięki swojej długiej historii, bankowość spółdzielcza posiada unikalną zdolność adaptacyjną do stale zmieniającego się otoczenia i warunków makroekonomicznych. Stojąc przed wyzwaniami współczesnego świata, takimi jak zmiany demograficzne, digitalizacja, czy rosnąca świadomość ekologiczna, polska bankowość spółdzielcza ma wyjątkową szansę na nowy rozkwit/odrodzenie.

Wzmacniając więzi lokalne może tworzyć innowacyjne rozwiązania, które będą odpowiadały na potrzeby współczesnych klientów. Niewątpliwie sprzyja temu obecna korzystna sytuacja ekonomiczno-finansowa zdecydowanej większości BS. 

Rekordowo wysokie zyski banków spółdzielczych na przestrzeni ostatnich 2 lat, niewątpliwe świadczą o dobrej ogólnej kondycji sektora. Jednocześnie podkreślić należy, że poziom tych wyników był przede wszystkim związany z korzystnym wpływem czynników makroekonomicznych a w mniejszym stopniu ze zmianą modeli biznesowych banków. 

Struktura bilansu pod względem sposobu oprocentowania oraz wyższy udział wyniku odsetkowego w wyniku ogółem świadczy o większej wrażliwość BS na wahania stóp procentowych, niż w przypadku banków komercyjnych. Jednocześnie pozytywnie należy ocenić wysoki poziom wskaźników adekwatności kapitałowej i wciąż rosnący poziom zabezpieczenia portfela kredytowego rezerwami celowymi.

Większość banków spółdzielczych przez wiele lat nie dzieliła się wypracowanymi zyskami z udziałowcami, wzmacniając swoją pozycję kapitałową. 

Sytuacja taka rodzi jednak negatywne tendencje, w postaci spadku liczby udziałowców, braku ich zainteresowania sprawami banku i braku napływu nowych członków, szczególnie ludzi młodych. Obecny poziom wyników finansowych i ogólna dobra kondycja ekonomiczno – finansowa banków spółdzielczych, pozwalają na zadbanie również o tę grupę interesariuszy. W tym zakresie przed organami banków pojawia się zadanie określenia właściwej strategii ułożenia relacji banku ze swoimi udziałowcami, zarówno obecnymi, jak i przyszłymi.

W dobie dynamicznych przemian banki spółdzielcze stoją przed bezprecedensową szansą zwiększenia swojego udziału w polskim systemie bankowym. Podstawowym czynnikiem, który to umożliwia, jest sposób, w jaki obecnie zorganizowany jest sektor. 

Utworzenie w 2015 roku, systemów ochrony instytucjonalnej, gwarantujących płynność i wypłacalność uczestników, badających jednocześnie ich sytuację i podejmujących wobec nich odpowiednie środki naprawcze – było niewątpliwie krokiem milowym w kierunku zwiększenia stabilności i bezpieczeństwa sektora BS, a przez to całego systemu bankowego. 

Systemy ochrony wzmocniły nie tylko zaufanie klientów do banków spółdzielczych, ale także umocniły fundament umożliwiający ich dalszy, zrównoważony rozwój na konkurencyjnym rynku. Dzięki nim skuteczniejsze stało się reagowanie na zmieniające się warunki gospodarcze i regulacyjne.

Podkreślenia wymaga również fakt, że szanse zawsze pociągają za sobą szereg wyzwań, z którymi wcześniej, czy później musi zmierzyć się każdy bank spółdzielczy. Wyzwań, które wynikają zarówno ze zmiany struktury demograficznej, otoczenia rynkowego, presji konkurencyjnej, ewolucji technologicznej, ale również z oczekiwań klientów, w szczególności należących do młodego pokolenia.

Sposób zagospodarowania tych wyzwań będzie miał kluczowy wpływ na realizację otwierających się przed sektorem bankowości spółdzielczej możliwości.

Istotnym elementem, bez którego nie sposób wyobrazić sobie rozwoju sektora bankowości spółdzielczej, jest pozyskiwanie nowych klientów, co w obliczu zachodzących obecnie zmian demograficznych, nie jest zadaniem prostym. 

Ważne jest umiejętne wykorzystanie nowych technologii dla utrzymania konkurencyjności na rynku, budowanie relacji opartych na wartościach społecznych i zaufaniu, a także inwestowanie w rozwój zrównoważonej gospodarki. 

Dostępność szerokiego zakresu usług finansowych w przestrzeni cyfrowej, przy odpowiednim wykorzystaniu bezpiecznych i niezawodnych kanałów teleinformatycznych, jest kluczowym warunkiem rozwoju sektora. 

W realizacji tych zadań główną rolę powinny odgrywać banki zrzeszające, niemniej będzie wiązało się to z poniesieniem stosownych nakładów przez każdy BS oraz – co nie mniej istotne – rozbudową kompetencji zarówno po stronie kadr, jak i członków organów BS.

Innym, równie ważnym wyzwaniem, który stoi przed branżą bankowości spółdzielczej, jest zwiększenie konkurencyjności na rynku finansowym. Kluczem, oprócz korzystnych warunków cenowych świadczonych usług oraz indywidualnego, spersonalizowanego podejścia do klienta, mogą okazać się przede wszystkim usługi cyfrowe, które uwzględnią obecne trendy rynkowe i społeczne np. dotyczące zrównoważonego rozwoju.

W dobie rosnącej świadomości ekologicznej, banki spółdzielcze mają szansę stać się istotnym graczem w obszarze odpowiedzialnego "zielonego" finansowania. 

Inwestowanie w projekty związane z szeroko pojętą ochroną środowiska (np. energia odnawialna), zrównoważonym rozwojem, czy społeczną odpowiedzialnością, może przełożyć się nie tylko na korzyści ekologiczne, ale również i ekonomiczne. 

Banki spółdzielcze, które wykażą się zaangażowaniem w wyżej wymienione obszary, mogą zdobyć uznanie klientów (szczególnie klientów młodego pokolenia), ugruntować swoją reputację oraz stać się w przyszłości symbolem pozytywnych zmian w obszarze zrównoważonego rozwoju w kraju.

Technologia to również szansa dla instytucji na dalszą optymalizację kosztów operacyjnych. Jednakże innowacje wykorzystywane i rozwijane obecnie przez branżę finansową niosą za sobą również szereg zagrożeń. Wynika to m.in. z charakteru usług wykorzystujących technologie teleinformatyczne oraz dynamiki, z jaką postępuje ich rozwój. 

Zjawiska te są szczególnie zauważalne w bankach krajowych, w tym coraz szerzej w sektorze banków spółdzielczych. 

Dlatego też proces przejścia na nowoczesną gospodarkę cyfrową – uwzględniając jego dynamikę – wymaga nowego i szerszego spojrzenia na kwestie bezpieczeństwa – zarówno po stronie samych instytucji, jak i po stronie ich klientów – przede wszystkim w zakresie świadczonych przez te instytucje usług.

Nowe technologie dostarczają również wielu możliwości w sferze budowania nowoczesnych, ale i skomplikowanych systemów zarządzania ryzykiem, w tym ryzykiem prania pieniędzy. 

Ważne jest również, że mogą one stanowić podstawę do kontrolowanego przekształcania banków spółdzielczych w instytucje o coraz wyższym poziomie ucyfrowienia, a dzięki temu – instytucje postrzegane przez rynek jako konkurencyjne i nowoczesne.

Innym aspektem, na którym chciałbym zwrócić uwagę, jest kwestia reputacji. Od wielu lat UKNF wskazuje na powiązanie banków spółdzielczych wspólnym ryzykiem reputacji. Problemy pojedynczego banku spółdzielczego, bez względu na to, czy jest uczestnikiem zrzeszenia, uczestnikiem jednego z dwóch funkcjonujących w sektorze systemów ochrony, czy funkcjonuje poza tymi strukturami, wywierają istotny, długoterminowy wpływ na sposób postrzegania całego sektora bankowości spółdzielczej przez szeroko rozumiany rynek finansowy i klientów instytucji bankowych. 

W percepcji medialnej i społecznej skutki upadłości, procesów przymusowej restrukturyzacji, oszustw wewnętrznych, trwają przez bardzo długi czas i zniechęcają potencjalnych klientów do zawierania umów z innymi bankami spółdzielczymi – bez względu na stopień Państwa zaawansowania technologicznego i jakość oferowanych usług! 

Jakiekolwiek problemy w jednym z 492 działających dzisiaj banków spółdzielczych będą zawsze oddziaływały negatywnie na sposób Państwa postrzegania na rynku i gotowość klientów do skorzystania z Państwa usług. 

Pomimo ogromnych, pozytywnych zmian, jakie się dokonały po 2015 roku, przed Państwem (a także przed IPS i BZ) wciąż mnóstwo pracy, aby objawić się w postrzeganiu społecznym jako jeden z najbardziej bezpiecznych i perspektywicznych sektorów systemu bankowego w Polsce! 

Być może, dopiero następnie możliwe będzie uzyskanie przez sektor BS/BZ zwiększonych udziałów w rynku!

Wspólna troska o każdy podmiot sektora BS jest także jednym z warunków wzrostu jego znaczenia w systemie bankowym i na rynku!

W mojej dotychczasowej wypowiedzi najczęściej pojawiało się słowo „klient” i to wg mnie klucz do renesansu bankowości spółdzielczej - jego jak najlepiej pojęty interes rozumiany jako bezpieczeństwo funkcjonowania na tym rynku. Oferowanie nowoczesnych, dopasowanych do jego potrzeb produktów. W tym obszarze widzę olbrzymie możliwości dla Waszego sektora. 

Jest jeszcze jeden ważny przekaz na dziś. 

Chciałbym bardzo serdecznie podziękować całej społeczności spółdzielczej za gotowość i otwartość do prac z nadzorem. Mamy sporo tematów i wyzwań przed którymi stoimy wspólnie i bardzo szanuję Państwa zaangażowanie i opinie. Z naszej strony deklaruję także otwartość na przyszłość.

Wierzę, że dzięki współpracy i zaangażowaniu każdej ze stron dalszy rozwój sektora bankowości spółdzielczej będzie możliwy i przyczyni się do ogólnego postępu społeczno-gospodarczego w naszym kraju, czego serdecznie Państwu w imieniu własnym i nadzoru życzę!