Bogdan Furtak - Dyrektor Departamentu Bankowości Spółdzielczej wystąpił podczas Konwentu na rzecz Współpracy i Rozwoju Polskiej Bankowości Spółdzielczej 2024, organizowanego przez Związek Banków Polskich.

Bogdan Furtak podkreślił, że sektor bankowości spółdzielczej ma za sobą dwa wyjątkowo pomyślne lata. I chociaż bardzo wysokie przychody i bardzo wysokie wyniki finansowe były w znacznym stopniu efektem sprzyjających warunków makroekonomicznych, to należy podkreślić, że możliwości, jakie się w tych latach pojawiły, sektor wykorzystał rozsądnie, tj. przeznaczył uzyskane środki na zwiększenie rezerw celowych, funduszy własnych i na realne zwiększenie środków pomocowych w systemach ochrony instytucjonalnej, których uczestnikami są dzisiaj 482 spośród 491 działających banków spółdzielczych. 

Według Bogdana Furtaka obecna sytuacja stwarza bankom spółdzielczym niespotykane wcześniej możliwości rozwoju i zwiększenia udziałów w rynku. Rozwój nie może się jednak dokonać bez wspólnych projektów w zrzeszeniach i bez przekazania niektórych funkcji do banków zrzeszających. Z perspektywy sektora najważniejsze jest zaufanie i współpraca – między bankami spółdzielczymi, bankami zrzeszającymi, jednostkami zarządzającymi systemami ochrony. Wszystkie systemowo istotne rzeczy, jakie sektor osiągnął w okresie ostatnich dziesięciu lat, tj. od początku prac zmierzających do utworzenia systemów ochrony instytucjonalnej i wypracowania zasad wzajemnej odpowiedzialności za sytuację banków sektora, osiągnięte zostały dzięki współpracy i zaufaniu. Sektor osiągnął wiele, ale może osiągnąć jeszcze więcej, jeśli zacieśni współpracę i lepiej wykorzysta efekty skali działania.

Współpraca będzie szczególnie istotna w perspektywie wejścia w życie rozporządzenia DORA, jak również regulacji dotyczących zarządzania ryzykiem ESG. Sprawy raportowania ESG i odpowiedniego dostosowania działalności banków do tzw. „zielonego ładu” obejmą docelowo wszystkie podmioty sektora. Sprawa ujawnień z zakresu ESG winna być rozwiązana w oparciu o jeden, wypracowany przez banki zrzeszające standard – z odpowiednią znajomością tematu w każdym ze zrzeszonych banków spółdzielczych.

Według Bogdana Furtaka sektor starał się wprowadzić w ostatnich latach rozwiązania informatyczne zmniejszające lukę technologiczną dzielącą go od banków komercyjnych, rozumiejąc, że jest to konieczność tych czasów, wynikająca z wymagań klientów banków. Rozwój nowych technologii bankowych wiąże się też z pojawieniem się nowych ryzyk, szczególnie w obszarze ryzyka operacyjnego oraz ryzyka prawnego.

Materializacja ryzyka cyberataków i fraudów wewnętrznych często jest wynikiem nieadekwatnych zabezpieczeń i procedur bezpieczeństwa, a także niewłaściwego podziału uprawnień i obowiązków w obszarze zarządzania ryzykiem operacyjnym w niektórych bankach. W działaniach zabezpieczających podstawową rolę winny odgrywać banki zrzeszające, a zakres audytów realizowanych przez jednostki zarządzające IPS w tym obszarze powinien ulec odpowiedniemu rozszerzeniu, do czego jednostki – po wypracowaniu wspólnych z UKNF standardów – odpowiednio się przygotowują.

Koszty działania, w szczególności koszty zarządzania ryzykiem, nie będą spadać. Ważne jest mądre zarządzanie tymi kosztami, a do ograniczenia ich wzrostu może przyczynić się podejmowanie i realizacja wspólnych inicjatyw zrzeszeniowych, a wręcz nawet sektorowych. Pomimo znacznego postępu, jaki dokonał się w rozumieniu tych spraw, wciąż pozostaje ogromny obszar do zagospodarowania.

UKNF dostrzega wstrzemięźliwość banków spółdzielczych co do akceptacji nowego ryzyka kredytowego w warunkach niepewności gospodarczej. Sektor wolał zagospodarowywać wolne środki w instrumenty dłużne, nie w każdym przypadku dysponując odpowiednią wiedzą z obszaru zarządzania ryzykiem stopy procentowej. Ryzyko to obecnie staje się przedmiotem szczególnej uwagi nadzorczej, stając się jednym z priorytetów nadzorczych. Prowadzenie działalności w zakresie nabywania i zbywania instrumentów finansowych musi być poprzedzone odpowiednimi zmianami w statutach banków.

Skutkiem takiego podejścia był z jednej strony znaczny wzrost portfela instrumentów dłużnych w wielu bankach spółdzielczych, z drugiej natomiast wzrost sumy aktywów banków zrzeszających i wynikające stąd trudności w spełnieniu przez nie wskaźników dźwigni finansowej i MREL. Rozumiejąc sytuację, UKNF podjął działania zmierzające do zmiany art. 429a CRR w taki sposób, aby uwzględniony został charakter działania polskich banków zrzeszających (możliwość nieuwzględniania minimum depozytowego w mianowniku rachunku dźwigni banków zrzeszających). Odpowiednia zmiana ma wejść w życie na początku 2025 r.

Wysoki poziom wyników finansowych banków pozwolił na istotne zabezpieczenie sektora przed ryzykiem, jakie może pojawić się w przyszłości, po zmianie warunków makroekonomicznych. Pozwolił na zagospodarowanie szeregu problemów w obszarze technologii informatycznych. Nadal występują jednak problemy w obszarze ładu korporacyjnego w niektórych bankach, które zwiększają ryzyko reputacji nie tylko w tych bankach, ale przy jego materializacji również mogą, poprzez efekt zarażenia, negatywnie wpływać na cały sektor BS. Nadzór zwraca uwagę na konieczność posiadania właściwych procedur w zakresie kształtowania ładu korporacyjnego i ich przestrzeganie. W tym w zakresie przeprowadzania oceny odpowiedniości członków organów banków.

Nadzór dostrzega również problemy związane ze spadającą liczbą udziałowców banków spółdzielczych, klientów banków spółdzielczych, alienacją organów zarządzających niektórych BS od życia lokalnych społeczności. Z tego względu z roku na rok polityka dywidendowa UKNF wobec banków spółdzielczych pozwala wypłacić dywidendę coraz większej liczbie banków spółdzielczych. Symulacje przeprowadzone według danych na 30.09.2023 r. wskazują, że jedynie 10 spośród 491 spółdzielczych nie będzie mogło wypłacić dywidendy udziałowcom z zysku netto za 2023 r., niemniej jednak wciąż będą mogły przeznaczyć część zatwierdzonego zysku netto na zwiększenie jednostki udziałowej. Sektor w dłuższej perspektywie czasowej nie będzie w stanie rozwijać się bez dopływu nowych klientów i nowych udziałowców.

Galeria zdjęć