Piotr Pawłowski – Zastępca Dyrektora Departamentu Licencji Bankowych UKNF oraz Marek Grajek-Niśkiewicz – Kierownik Zespołu w Departamencie Licencji Bankowych UKNF

Banki pełnią szczególną rolę w gospodarce – umożliwiają gromadzenie oszczędności oraz pozyskiwanie finansowania. Aby mogły pełnić ją skutecznie, zapewnione musi być bezpieczeństwo gromadzonych przez nie depozytów.

Jednym z mechanizmów, który ma zapewnić to bezpieczeństwo są wymogi, które należy wypełnić, aby stać się znaczącym (a więc mającym wpływ na działalność banku) inwestorem banku. Wymogi te muszą być spełnione w momencie utworzenia banku, nabycia istotnego¹ pakietu akcji banku oraz przez cały okres późniejszej działalności banku.

W tym wpisie skoncentrujemy się na nabyciu istotnego pakietu akcji banku oraz ocenie takiego nabycia (ocena ostrożnościowa) przez Komisję Nadzoru Finansowego („KNF”).

Zgodnie z przepisami², obrót istotnymi pakietami akcji banku jest ograniczony w taki sposób, że każde nabycie takiego pakietu musi zostać zaakceptowane przez KNF. W myśl Prawa bankowego, jeżeli inwestor nie spełnia ustawowych przesłanek, KNF zgłasza, w drodze decyzji, sprzeciw wobec danej transakcji. Jeżeli inwestor nabyłby akcje banku bez zawiadomienia KNF albo przed upływem terminu na zgłoszenie sprzeciwu, nie będzie mógł wykonywać prawa głosu z nabytych akcji.

Inwestor, po powzięciu zamiaru nabycia akcji (np. po zawarciu przedwstępnej umowy nabycia akcji, SPA – Sale and Purchase Agreement), musi złożyć zawiadomienie do KNF oraz przedłożyć wymagane dokumenty i przedstawić informacje – dotyczące jego charakterystyki, składu organów i sytuacji finansowej oraz planów biznesowych wobec banku, którego akcje planuje nabyć. Umożliwiają one KNF ocenę zamiaru nabycia akcji przed przeprowadzeniem transakcji (ocena uprzednia). Od złożenia kompletnego zawiadomienia KNF ma 60 dni roboczych na ocenę inwestora oraz samej transakcji i zgłoszenie sprzeciwu (brak złożenia kompletnej dokumentacji jest jedną z przesłanek sprzeciwu).

Oceniając inwestora, KNF weryfikuje m.in.: jego reputację biznesową w zakresie inwestycji w sektorze finansowym, siłę finansową, strukturę grupy, w skład której on wchodzi oraz pochodzenie środków przeznaczonych na nabycie akcji banku.

W ramach oceny reputacji i kondycji finansowej inwestora KNF analizuje jego dotychczasowe inwestycje w podmioty nadzorowane. KNF kontaktuje się w tym celu z nadzorcami na rynkach, na których inwestor prowadzi lub prowadził taką działalność. KNF weryfikuje też czy inwestor dysponuje adekwatnymi środkami lub możliwością ich pozyskania w celu nabycia akcji, niezbędnego dokapitalizowania banku oraz rozwoju jego działalności. Przy weryfikacji źródeł pochodzenia środków istotny jest sposób finansowania inwestycji, struktura transakcji oraz wywiązywanie się inwestora i grupy, w skład której on wchodzi, z wymogów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy.

Równie istotnym obszarem oceny są plany biznesowe inwestora dotyczące rozwoju banku oraz ukształtowania składu jego zarządu i rady nadzorczej zapewnienia ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem, którego akcje inwestor chce nabyć.

Kluczowe w procesie oceny są zobowiązania inwestorskie, które standardowo odnoszą się do kwestii takich jak: zapewnienie wsparcia kapitałowego i płynnościowego w wymagającej tego sytuacji, ład korporacyjny czy horyzont inwestycji.

Zobowiązania inwestorskie są narzędziem wypracowanym przez nadzór bankowy w celu zapewnienia prawidłowego i bezpiecznego rozwoju banków w Polsce również w sytuacji, w której dochodzi do istotnych zmian w ich strukturze własnościowej. Praktyka składania zobowiązań inwestorskich sięga 2000 roku i o ile początkowo miały one charakter gentlemen’s agreement, a ich wykonanie oparte było na dbałości inwestora o reputację, to od 2010 roku złożenie zobowiązań inwestorskich jest obowiązkowe.

Praktyka uwzględniania treści zobowiązań inwestorskich w ocenie nadzorczej nabywcy akcji banku ma podstawę w dyrektywach unijnych oraz wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (EBA). 

Niedochowanie zobowiązań złożonych przy nabywaniu akcji wiąże się z sankcją ustawową. W takiej sytuacji KNF może:

2) zakazać inwestorowi wykonywania prawa głosu z akcji banku.

Reasumując, w procesie oceny inwestor musi wykazać KNF, że daje rękojmię, tj. gwarancję, zapewnienie na przyszłość ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem oraz dysponuje wystarczającą siłą finansową, m.in. odpowiednimi środkami do przeprowadzenia transakcji i zapewnienia dalszej bezpiecznej działalności banku, w tym w kontekście spełniania wymogów ostrożnościowych.

Co istotne, wymogi dotyczące ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem inwestor musi spełniać przez cały okres inwestycji w bank. KNF na bieżąco monitoruje ich wypełnianie, zarówno w kontekście spełniania przez bank wymogów ostrożnościowych, tym samym – zapewniania bezpieczeństwa depozytów, jak również wywiązywania się z zobowiązań inwestorskich.

System bankowy jest tak zorganizowany, że aby pomyślnie przejść ocenę ostrożnościową przeprowadzaną przez organ nadzoru i stać się istotnym inwestorem banku należy spełniać wskazane tu wymogi. Inwestor ma wykazać się dobrą reputacją biznesową i przedstawić wiarygodne plany na stabilny rozwój banku oraz być gotowym do poniesienia nakładów finansowych, nie tylko w momencie nabycia akcji banku, ale też – w razie takiej potrzeby – po przeprowadzeniu transakcji. 

Wspólnym mianownikiem opisanych tu rozwiązań jest bowiem zapewnienie bezpieczeństwa środków klientów zgromadzonych przez bank.