Dzień dobry Państwu,

Szanowny Panie Prezesie, bardzo dziękuję za zaproszenie przedstawicieli organu nadzoru na IX już Kongres Polskiej Izby Ubezpieczeń. Niewątpliwie Kongres jest ważnym wydarzeniem dla całego rynku ubezpieczeniowego, dlatego cieszę się, że podobnie jak we wcześniejszych latach nie zapominacie Państwo o prowadzeniu, także w ten sposób, dialogu z organem nadzoru. 

I.

Przewodni temat Kongresu to "Ubezpieczenia - rynek w erze zmian". Zgadzamy się co do tego, że rynek ubezpieczeniowy ulega w ostatnich latach istotnemu przeobrażeniu, a zakłady ubezpieczeń są zmuszone do funkcjonowania w niezwykle szybko zmieniającym się otoczeniu.

A czego dotyczą te zmiany? Nie wymienię wszystkich, ale skupię się na kilku najważniejszych.

Agresja Rosji przeciw Ukrainie spowodowała zachwianie dotychczasowego porządku geopolitycznego oraz gospodarczego na świecie. Bezpośrednio działania wojenne prowadzone na terytorium Ukrainy, jak i wprowadzone sankcje miały jak dotychczas ograniczony bezpośredni wpływ na sektor ubezpieczeniowy w Polsce. Jednak w długim horyzoncie czasowym sytuacja ta będzie się silnie przekładać na sytuację finansową zakładów ubezpieczeń i sprzedaż produktów ubezpieczeniowych. 

Obserwujemy istotny wzrost znaczenia aspektów związanych z szeroko rozumianym zabezpieczeniem praw klientów zarówno na forum instytucji Unii Europejskiej, jak i na forum krajowym, a szczególnie po stronie sądów i świadomości samych klientów. Ta kwestia wywiera olbrzymi wpływ na to jak już wyglądają i jak będą wyglądać w przyszłości regulacje dotyczące sprzedaży produktów ubezpieczeniowych, również na to w jaki sposób powinien być wykonywany nadzór finansowy. Jak pokazuje doświadczenie z rynku ubezpieczeniowego oraz innych sektorów rynku finansowego, sprzedaż produktów finansowych niedopasowanych do potrzeb klientów może wpływać na wypłacalność nie tylko określonej instytucji finansowej, ale także rzutować na kondycję i reputację całego sektora. Dziś już nie wystarczy, aby rachunek ekonomiczny się spinał – kluczowym składnikiem tego rachunku jest bowiem rozpoznanie potrzeb klientów i uwzględnienie tych potrzeb w ofercie produktowej. 

Nie bez znaczenia dla zakładów ubezpieczeń są także kwestie zmian w środowisku i procesach klimatycznych, które zwiększają częstość zjawisk pogodowych do niedawna uznawanych za rzadkie. A także konsekwencje społeczne i gospodarcze powiązanych ze zmianami klimatu decyzji dotyczących transformacji energetycznej, zwłaszcza w obliczu rosnących cen tradycyjnych nośników energii i ambitnych celów jakie w zakresie zmiany mixu energetycznego stawia sobie Unia Europejska. 

Skutkiem wyżej wymienionych okoliczności jest wyższy poziom ryzyka geopolitycznego, makroekonomicznego oraz ryzyka klimatycznego. Wzmaga on nieprzewidywalność i sprawia trudności w opracowywaniu adekwatnych prognoz. To powoduje, że kluczowym elementem zarządzania portfelem zakładu ubezpieczeń staje się właściwa kontrola i rozproszenie ekspozycji, optymalna reasekuracja i przygotowanie scenariuszy działania w przypadku zajścia sytuacji o charakterze katastroficznym.

Jednym z nielicznych pozytywnych skutków pandemii COVID jest postępujący proces cyfryzacji i skokowy wzrost wykorzystania nowych technologii. Z jednej strony stwarza to nowe szanse rozwoju biznesu ubezpieczeniowego, ale też generuje zagrożenia związane z cyberbezpieczeństwem oraz ze wzmocnieniem zachowań stadnych klientów, które mogą być także destrukcyjne dla sytuacji płynnościowej i wypłacalnościowej zakładu ubezpieczeń.

Wszystkie wymienione przeze mnie obszary zmian kreują określone szanse i zagrożenia dla działalności zakładów ubezpieczeń w przyszłości. Ale na początek warto odpowiedzieć na pytanie, czy polski rynek ubezpieczeniowy i zakłady ubezpieczeń są dobrze przygotowane do funkcjonowania w tym zmieniającym się otoczeniu? Analiza sytuacji sektora ubezpieczeń po II kwartałach bieżącego roku wskazuje, że wypłacalność sektora pozostaje na bezpiecznym i stabilnym poziomie, a posiadane przez zakłady ubezpieczeń środki pozwalają na bieżącą obsługę ich zobowiązań i wypłatę świadczeń z zawartych umów ubezpieczenia. Jednym słowem sytuacja w polskim sektorze ubezpieczeń pozostaje stabilna.

Jeżeli jednak popatrzymy na poziom niepewności jaki nam dziś towarzyszy, definiowanie na nowo kształtu ładu społecznego, politycznego i gospodarczego na świecie, to musimy być także przygotowani na konsekwencje zajścia słabo prognozowalnych zjawisk o zmiennej dynamice. Nawiązując do tematu jednego z paneli Kongresu – niewątpliwie zarządzanie ryzykiem bez szklanej kuli stało się dziś nie lada wyzwaniem. Z punktu widzenia organu nadzoru sytuacja taka powinna skłaniać zakłady ubezpieczeń do konserwatywnego zarządzania ryzykiem, dbałości o zapewnienie rentowności działalności oraz do posiadania dużego bufora kapitałowego.

II.

Mija właśnie 9. miesiąc od wejścia w życie decyzji o interwencji produktowej. Zgodnie z przyjętymi założeniami zrealizowaliśmy podstawowy cel interwencji tj. przywrócenie równowagi pomiędzy wartością produktu ubezpieczeniowego z UFK dla klientów, a poziomem marży zysku generowanej przez zakłady ubezpieczeń. 

W styczniu bieżącego roku niemal wszystkie zakłady ubezpieczeń, które oferowały produkty z grupy 3, utrzymały ofertę i przygotowały produkty spełniające wymogi interwencji produktowej. Dane za pierwsze półrocze tego roku pokazują jednak bardzo duży, ponad 18% spadek wartości aktywów netto ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych. Spadek ten jest jednak głównie efektem wycofywania środków z UFK przez dotychczasowych klientów, a także poniesionych strat na działalności inwestycyjnej UFK. W tym samym okresie obserwowaliśmy także odwrót inwestorów od funduszy inwestycyjnych, gdzie wartość aktywów netto FIO i SFIO obniżyła się o 22%, czyli jeszcze bardziej niż wartość aktywów netto UFK. 

To pokazuje, że za zmianę zachowań klientów odpowiadają głównie czynniki makroekonomiczne i geopolityczne, a nie regulacyjne. A wraz z poprawą sentymentu rynkowego możemy się spodziewać powrotu zainteresowania klientów produktami inwestycyjnymi z dodatkowym komponentem ubezpieczeniowym, o ile będą one atrakcyjne i dopasowane do ich potrzeb. 

Rekomendacje dotyczące likwidacji szkód komunikacyjnych dla sektora ubezpieczeniowego, które Komisja Nadzoru Finansowego przyjęła w lipcu br. stanowią na dziś zbiór najlepszych praktyk jakie można wywieść z dotychczasowego doświadczenia nadzorczego, obserwowanych praktyk rynkowych jak i orzecznictwa sądów. Ale ich podstawą jest także konieczność ograniczenia ryzyka w działalności zakładów ubezpieczeń, które może materializować się w sytuacji wprowadzania przez pojedyncze zakłady ubezpieczeń praktyk naruszających interesy osób uprawnionych z umów ubezpieczenia polegających na przyznawaniu odszkodowań w kwocie nieadekwatnej do poniesionej szkody, licząc na to że poszkodowani nie będą zainteresowani w toczeniu wieloletniego, kosztownego sporu sądowego. Takie praktyki, generujące szybkie zyski, mogą upowszechniać się na rynku i po pewnym czasie wygenerować ryzyko systemowe dla całego sektora. Zadaniem organu nadzoru jest podejmowanie działań w kierunku zapewnienia stabilności sektora finansowego, ale też działań mających na celu ochronę interesów ubezpieczających, ubezpieczonych i uprawnionych z umów ubezpieczenia. I właśnie wydane rekomendacje są realizacją tego mandatu Komisji.

W kontekście Rekomendacji Komisja jest bardzo chętnie wskazywana w dyskusji publicznej jako odpowiedzialna za wzrosty składek. Tylko czy należy w ogóle poszukiwać winnego podwyżek? Bo idąc tokiem myślenia, jaki ostatnio spotykam to winnymi podwyżek można wskazać wiele podmiotów. Komisję, bo wydała rekomendacje, które trzeba stosować. Sądy, bo wydają wyroki, które trzeba realizować. Koncerny samochodowe, bo projektują samochody kosztowne w naprawie. Warsztaty naprawcze, bo oczekują wynagrodzenia za swoją pracę. Ja zachęcam do spojrzenia w lustro i skrupulatnego wyznaczenia składki, która pozwoli zarówno na pokrycie przyszłych odszkodowań, kosztów własnych zakładu ubezpieczeń, ale też, co jest bardzo ważne z punktu widzenia organu nadzoru, na osiągnięcie dodatniej marży zysku na tym produkcie. 

III.

Na chwilę chciałbym się teraz zatrzymać nad kwestiami, które będą kształtować ład na rynku ubezpieczeń w Polsce w najbliższych latach oraz absorbować aktywność organu nadzoru.

Od strony regulacyjnej warto wspomnieć o prowadzonych pracach nad rewizją i nowelizacją dyrektywy Wypłacalność II, która wprowadzi uproszczenia dla zakładów ubezpieczeń o niskim profilu ryzyka. Uproszczenia te jako wyraz stosowania zasady proporcjonalności będą dotyczyć kalkulacji wymogów kapitałowych oraz zakresu i częstotliwości raportowania danych sprawozdawczych. 

Dużo większy wpływ na sektor będzie miała dyrektywa wprowadzająca ramy dla procesów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji. Dyrektywa ta wprowadza kolejny, obok systemu Wypłacalność II, filar bezpieczeństwa dla rynku ubezpieczeniowego, mający na celu ograniczenie niekontrolowanych upadłości zakładów ubezpieczeń, które mogą negatywnie wpływać na stabilność sektora oraz reputację branży. Część z proponowanych rozwiązań z powodzeniem funkcjonuje już obecnie w sektorze bankowym i dlatego bazowanie na tych doświadczeniach, przy braku doświadczeń z innych sektorów rynku finansowego jest uzasadnione. Jesteśmy jednak świadomi, że sektor ubezpieczeń posiada inną od sektora bankowego specyfikę – w szczególności w odniesieniu do zakresu gwarantowanych świadczeń, horyzontu czasowego umów ubezpieczenia, czy też pełnionej roli w gospodarce. Regulacje systemu Wypłacalność II już obecnie zawierają też pewne rozwiązania o charakterze wczesnej interwencji. Dlatego rozwiązania bankowe nie mogą być po prostu skopiowane ale muszą zostać dostosowane do specyfiki sektora ubezpieczeniowego, stąd też ważny jest udział w pracach nad poszczególnymi regulacjami unijnymi. 

Kwestie związane ze zrównoważonym finansowaniem oraz z czynnikami ESG (środowiskowymi, społecznymi i związanym z ładem korporacyjnym) mają bardzo wysoką pozycję na liście priorytetów UE i mocno wpływają na regulacje względem podmiotów rynku finansowego. Tematyka zmian klimatycznych wiąże się też z bezpieczeństwem ostrożnościowym i stabilnością systemu finansowego, przejawem tego na rynku ubezpieczeniowym są np. klimatyczne testy warunków skrajnych mające na celu określenie wrażliwości kondycji ubezpieczycieli na zmiany klimatu. Czasy, gdy czynniki ESG mogły być brane pod uwagę przez zakłady ubezpieczeń jedynie z powodów obaw o reputację i z powodu zmieniających się preferencji konsumentów już minęły, a już dziś zakłady ubezpieczeń muszą spełniać szereg wymagań regulacyjnych z wdrażanego etapami rozporządzenia w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych (rozporządzenie SFDR). 

W zakresie planów nadzoru na najbliższy czas, na pewno wiele energii i czasu poświęcimy na prace mające na celu badanie odporności sektora na pojawiające się zagrożenia makroekonomiczne, geopolityczne i wspomniane ryzyka klimatyczne. W ten sposób chcemy budować w zakładach ubezpieczeń świadomość możliwych ryzyk, jakie mogą się zmaterializować w najbliższym czasie, oraz zachęcać do podejmowania działań zaradczych w obszarze zarządzania ryzykiem i zarządzania kapitałem. 

Wydanie Rekomendacji dotyczących likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych, o których już wspominałem, to jest dopiero początek drogi mającej na celu poprawę jakości tego procesu. Zakłady ubezpieczeń prowadzące działalność w tym segmencie otrzymały już arkusze do samooceny, które po wypełnieniu będą przedmiotem analiz organu nadzoru. Chcemy bowiem zapewnić, że warunki prowadzenia działalności na tym rynku będą jednakowe dla wszystkich podmiotów, a przewaga konkurencyjna będzie budowana poprzez wysoką jakość procesów oceny ryzyka i obsługi klienta, a nie poprzez pogarszanie jakości procesów obsługowych i zaniżanie świadczeń. 

Zakończył się czas na zgłaszanie uwag do Rekomendacji dotyczących oceny odpowiedniości ubezpieczenia na życie z elementem inwestycyjnym, które zastąpią obecnie obowiązujące Rekomendacje dotyczące badania adekwatności produktu. Po przeanalizowaniu otrzymanych uwag i stanowisk od wszystkich zainteresowanych podmiotów zaprosimy je do dialogu, tak aby lepiej zrozumieć ich charakter. Naszym celem jest bowiem przygotowanie rekomendacji zgodnej z prawem, użytecznej dla zakładów ubezpieczeń, ale też rekomendacji ograniczającej ryzyko missellingu produktów o charakterze inwestycyjnym. 

Kontynuujemy monitoring adekwatności składek w ubezpieczeniu OC ppm, i podejmujemy działania w odniesieniu do wybranych podmiotów, które naruszają przepisy prawa w tym zakresie i wpływają negatywnie na stabilność innych zakładów ubezpieczeń. Identyfikujemy też potrzebę szerszej analizy, tj. obejmującej inne linie biznesowe, w których utrzymują się ujemne wyniki techniczne, i nie są one uzasadnione nadzwyczajnymi okolicznościami. 

Chciałem podkreślić, że wszystkie działania jakie podejmuje Komisja Nadzoru Finansowego mają na celu zapewnienie stabilności sektora finansowego oraz ochronę jego uczestników.

IV.

Zanim oddam głos chcę wspomnieć o konkretnych i wymiernych przejawach solidarności polskiego sektora ubezpieczeniowego, poszczególnych zakładów ubezpieczeń oraz Polskiej Izby Ubezpieczeń z narodem Ukraińskim. Myślę tu przede wszystkim o inicjatywie rynku dotyczącej sfinansowania składek za ubezpieczenie graniczne dla obywateli Ukrainy uciekających z terenów objętych konfliktem zbrojnym. Ale też o pomocy, jakiej nasz sektor ubezpieczeniowy udzielił rodzinom pracowników ukraińskiego sektora ubezpieczeniowego, pomocy w relokacji oraz różnych przejawach pomocy rzeczowej i materialnej, jakiej w tym gorącym okresie udzielano nie tylko na terytorium Polski, ale także na terytorium Ukrainy. Sektor ubezpieczeniowy, wykraczając daleko poza chłodną biznesową kalkulację zapisał w ten sposób piękną kartę historii ubezpieczeń w Polsce. 

Na koniec mojego wystąpienia życzę Państwu inspirujących wystąpień i panelowych dyskusji, także z udziałem moich koleżanek i kolegów z UKNF. W panelu poświęconym luce ubezpieczeniowej weźmie udział P. Daria Ringwelska-Ładak - Zastępca Dyrektora Departamentu Nadzoru Ubezpieczeniowego, w panelu poświęconym innowacjom P. Zbigniew Wiliński - Dyrektor Departamentu Innowacji Finansowych FinTech, a w panelu poświęconym przyszłości ubezpieczeń powróży Państwu – i to bez pomocy szklanej kuli – p. Mariusz Smętek - Dyrektor Departamentu Nadzoru Ubezpieczeniowego. Wszyscy pozostajemy do Państwa dyspozycji i zapraszamy do dyskusji w przestrzeni kuluarowej. 

Galeria zdjęć