Główne tezy z wystąpienia wygłoszonego przez prof. Małgorzatę Iwanicz-Drozdowską, Zastępcę Przewodniczącego KNF, podczas inauguracji Święta Spółdzielczości Bankowej zorganizowanej przez Krajowy Związek Banków Spółdzielczych.

Szanowni Państwo! Cieszę się, że mam okazję brać udział w tak ważnym dla sektora bankowego wydarzeniu, jakim jest Święto Bankowości Spółdzielczej. Zostało ono zainicjowane w 1997 roku przez Krajowy Związek Banków Spółdzielczych i od tego czasu jest okazją do wymiany poglądów dla  środowiska bankowego oraz służy wypracowaniu wspólnych rozwiązań, sprzyjających rozwojowi ważnej dla społeczności lokalnej bankowości. Mając na uwadze tegoroczny temat przewodni spotkania, jakim jest hasło „Z bankiem spółdzielczym – nowocześnie i bezpiecznie”, chciałabym zwrócić szczególną uwagę na wyzwania, przed jakimi stoją dziś banki spółdzielcze. Wspomnę także, co może się stać, gdyby banki spółdzielcze nie podjęły stosownych działań. Wystąpieniu będą towarzyszyły następujące hasła: WSPÓŁPRACA, CYFRYZACJA, MŁODZI I KAPITAŁ.  

Nowoczesna bankowość spółdzielcza to nie tylko szeroka oferta kierowana do klientów, ale również aktywność w zakresie kanałów internetowych i mobilnych. W tym kontekście należy podkreślić, jak ważną rolę pełnią obecnie media społecznościowe. Stanowią one bardzo wpływowy kanał informacyjny, który banki mogą wykorzystywać do zwrócenia uwagi obecnych oraz potencjalnych klientów na swoją działalność, poprzez odpowiednio stworzony profil banku w mediach społecznościowych. Zasadniczą kwestią, którą należy wziąć pod uwagę, jest odpowiednia komunikacja z klientami, szczególnie młodszymi. Siła oddziaływania tego typu komunikacji jest nieograniczona i rezygnacja z niej byłaby poważnym błędem. Młode pokolenie korzysta z usług finansowych, głównie za pomocą urządzeń mobilnych. Zapewnienie tej grupie dostępu do rozwiązań mobilnych jest niezbędne z punktu widzenia możliwości jej pozyskania. Należy w związku z tym podejmować intensywne działania, aby młode pokolenie kojarzyło bankowość spółdzielczą z nowoczesnymi usługami finansowymi i nowoczesnymi kanałami dystrybucji. Rozwój należy rozpatrywać również w kontekście nowoczesnych systemów płatności, które stają się powoli codziennością. Obrót bezgotówkowy, obsługiwany przez instytucje płatnicze, czy też za pomocą innowacyjnych rozwiązań stosowanych przez banki (np. Blik) stanowi bowiem poważną konkurencję dla tradycyjnych rozwiązań płatniczych. 

W bankowości spółdzielczej obserwujemy postępowanie procesu „starzenia się” populacji klientów. Występuje ono w większości małych banków, z uwagi na barierę kosztową. Duże banki spółdzielcze próbują radzić sobie w tym obszarze, gdyż mogą ponieść wyższe nakłady finansowe na rozwój technologiczny. Obserwowany trend dotyczący struktury demograficznej klientów należy odwrócić. Dużą wagę należy także przypisać przemyślanej i dobrze zaplanowanej zmianie pokoleniowej w kadrze zarządzającej, w radach nadzorczych i wśród pracowników. Podsumowując tę część wystąpienia: cyfryzacja i pozyskanie młodych klientów są kluczowe dla rozwoju banków spółdzielczych. Bez tych działań sektorowi grozi schyłek.  

Należy pamiętać, że zapewnienie nowoczesnej infrastruktury informatycznej i promocji działalności wymaga wysokich nakładów finansowych. Nie należy również zapominać, że Internet to jeden z najtańszych kanałów dystrybucji i przekazywania informacji. Ponoszenie wyższych nakładów na IT będzie możliwe w grupie silniejszych podmiotów, będzie zaś problemem dla banków mniejszych. Aby jednak osiągnąć cel, jakim jest cyfryzacja, będąca jednym z przejawów nowoczesności, konieczna jest wzmożona współpraca w sektorze bankowości spółdzielczej. Tylko przemyślana współpraca zapewni minimalizację kosztów i maksymalizację efektów z perspektywy całego sektora bankowości spółdzielczej.  Bez współpracy można ponieść jednostkowo wysokie nakłady i nie uzyskać zamierzonych efektów.

Wdrażając nowoczesne rozwiązania nie można zapominać o zagrożeniach, będących poważną barierą w rozwoju usług cyfrowych. Świadomość ryzyka związanego z wszelkiego rodzaju cyberatakami skierowanymi na informatyczne systemy bankowe oraz na klientów korzystających z tych systemów może wpływać na spowolnienie procesu decyzyjnego w zakresie rozwoju usług cyfrowych. Podejmowanie działań obniżających potencjalne ryzyko należy głównie do banków. Wysokie nakłady finansowe są niezbędne nie tylko na zakup odpowiedniego sprzętu i oprogramowania, ale również na zapewnienie odpowiedniej obsługi informatycznej w banku przez wykwalifikowanych i odpowiednio wynagradzanych pracowników. Niezbędne są szkolenia pracowników banków w zakresie możliwych zagrożeń ze strony cyberprzestępców. Konieczna jest też odpowiednia edukacja klientów bankowości internetowej i mobilnej, zmniejszająca zagrożenia dla klientów oraz banków. Współpraca środowiska w tym zakresie jest niezbędna.

Nowoczesne rozwiązania dla klientów i dla banków powinny być wprowadzane, jeżeli banki spółdzielcze chcą podążać tą samą drogą, co konkurencja, przy zachowaniu tego, co je wyróżnia, czyli tradycyjnej wrażliwości na problemy lokalnych społeczności. Bankowość spółdzielcza od początku funkcjonowania skierowana była do lokalnych odbiorców i wspierała lokalne inicjatywy, przyczyniając się tym samym do rozwoju danego regionu. Ta bliskość jest istotna również dziś, pomimo upływu lat i zmian na rynku usług finansowych. Jest to istotna przewaga banków spółdzielczych nad dużymi bankami komercyjnymi, działającymi na rynku krajowym i międzynarodowym. Jednakże, nieunikniony w obecnych czasach jest rozwój innych kanałów sprzedaży i relacji z klientami. Korzystając z dotychczasowych osiągnięć, bankowość spółdzielcza, winna skierować się w stronę nowoczesnych rozwiązań. To pozwoliłoby na zaznaczenie swojej roli w sektorze bankowym. Przy zapewnieniu nowoczesności, budowanie przewagi konkurencyjnej na lokalnych rynkach byłoby łatwiejsze. Budowaniu tej przewagi w społecznościach lokalnych sprzyjałaby wzmożona współpraca w ramach zrzeszeń. 

Od dłuższego czasu na rynku obserwujemy proces powolnego wypierania rozwijających się wolniej banków przez silne podmioty. Małe banki działające pojedynczo, nawet w ramach zrzeszeń, nie będą w stanie, w przyszłości, zapewnić wszystkich usług, a rosnące koszty działania mogą spowodować wystąpienie problemów, z którymi same sobie nie poradzą. Z tego powodu sektor banków spółdzielczych już dziś powinien zadbać o stworzenie silnych podmiotów, tak aby przynajmniej utrzymać swoją pozycje rynkową w naszym kraju. Doświadczenie pokazuje, że małe banki spółdzielcze mają ograniczone możliwości biznesowe, związane z niewielką bazą klientów, niskim zatrudnieniem i tym samym problemami organizacyjnymi, brakiem odpowiednich środków na rozwój i inwestycje. Nie mają zatem możliwości zmiany swojego modelu biznesowego, nawet jeśli nie sprawdza się on w obecnych warunkach. Zacieśnianie współpracy w obecnym otoczeniu rynkowym jest szczególnie istotnym zadaniem stojącym przed właścicielami i zarządzającymi bankami spółdzielczymi. Proces integracji sektora banków spółdzielczych zapoczątkowało utworzenie systemów ochrony instytucjonalnej. Integracja ta polega nie tylko na ścisłej współpracy uczestników systemów, wzajemnej kontroli, lecz również na poprawie bezpieczeństwa działania całej grupy. Istotne jest, aby kontynuować ten proces. Wymaga to jednak od banków zrzeszających i spółdzielczych, jak również od jednostek zarządzających systemami ochrony, stałego podejmowania intensywnych działań służących ich uczestnikom.

Osiągnięcie powyższych celów nie będzie możliwe bez posiadania odpowiedniej bazy kapitałowej. Z tego względu polityka wzmacniania bazy kapitałowej w bankach spółdzielczych będzie przez KNF kontynuowana. Tak, aby zapewnić dalszy stabilny rozwój sektora oraz sprostać stojącym przed nim wyzwaniom. Jednym z celów nadzorczych w obszarze bankowości spółdzielczej jest to, aby wszystkie banki spółdzielcze zaliczały fundusz udziałowy do funduszy własnych. Dla tych z nich, które mają ograniczoną możliwość wzrostu funduszy poprzez zyski zatrzymane, pozyskanie nowych i utrzymanie dotychczasowych udziałowców powinno być priorytetem. Do osiągnięcia powyższego celu konieczne jest jednak dokonanie odpowiednich zmian w statutach. Pewną zachętą dla obecnych oraz potencjalnych udziałowców banków spółdzielczych może być stopniowe łagodzenie ograniczeń wypłaty dywidendy w bankach spółdzielczych, które od pewnego czasu stosuje nadzór. Może to posłużyć zarządzającym bankami spółdzielczymi w procesie powiększania bazy udziałowców i tym samym wzmacniania kapitałowego banków. Na koniec chciałabym zapewnić Państwa, że Urząd KNF priorytetowo podchodzi do zachowania zasady proporcjonalności, szczególnie istotnej dla banków spółdzielczych, w procesie tworzenia i modyfikacji krajowych regulacji bankowych.  

Życzę Państwu owocnych obrad podczas Święta Bankowości Spółdzielczej oraz realizacji – w krótkiej i średniej perspektywie – ważnych celów, jakimi są: współpraca, cyfryzacja, pozyskanie młodych klientów i wzmocnienie kapitałów pod czujnym okiem nadzoru.