Komisja Nadzoru Finansowego przekazuje do publicznej wiadomości informację o środku prawnym podjętym w celu przeciwdziałania naruszeniu przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2018 r. poz. 2286 z późn. zm.), dalej: „ustawa o obrocie”, w postaci wydania decyzji z dnia 5 marca 2019 r., w sprawie:

I. uchylenia w całości decyzji Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 27 lutego 2017 r., skreślającą Marka Sojkę - doradcę inwestycyjnego nr licencji 135 z listy doradców inwestycyjnych, na skutek naruszenia, w związku z wykonywaniem zawodu:

1)    art. 156 ust. 1 pkt d w związku z art. 156 ust. 4 pkt 1 ustawy o obrocie w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 10 lutego 2017 r. o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw Dz. U. z 2017 r. poz. 724, dalej: „ustawa zmieniająca”) do przestrzegania których Marek Sojka był zobowiązany w związku z wykonywaniem zawodu doradcy inwestycyjnego w okresie zatrudnienia w Powszechnym Towarzystwie Emerytalnym PZU S.A. z siedzibą w Warszawie,

2)    § 33 ust. 1 i § 36 pkt 10 Regulaminu Organizacyjnego Towarzystwa, stanowiącego załącznik do Uchwały Nr 2/12 Zarządu Powszechnego Towarzystwa Emerytalnego PZU S.A. z dnia 9 stycznia 2012 r., do przestrzegania których Marek Sojka był zobowiązany w związku z wykonywaniem zawodu doradcy inwestycyjnego w okresie zatrudnienia w Powszechnym Towarzystwie Emerytalnym PZU S.A. z siedzibą w Warszawie, poprzez wykorzystanie informacji stanowiących informację poufną o planowanych transakcjach nabycia przez Otwarty Fundusz Emerytalny PZU „Złota Jesień” i Dobrowolny Fundusz Emerytalny PZU, zarządzane i reprezentowane przez Powszechne Towarzystwo Emerytalne PZU S.A. z siedzibą w Warszawie, akcji spółek publicznych oraz 

II. skreślenia Marka Sojki - doradcę inwestycyjnego nr licencji 135 z listy doradców inwestycyjnych, na skutek naruszenia, w związku z wykonywaniem zawodu:

1)    art. 156 ust. 1 pkt 1 lit. d w związku z art. 156 ust. 4 pkt 1 ustawy o obrocie w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy zmieniającej do przestrzegania których Marek Sojka był zobowiązany w związku z wykonywaniem zawodu doradcy inwestycyjnego w okresie zatrudnienia w Powszechnym Towarzystwie Emerytalnym PZU S.A. z siedzibą w Warszawie,

2)      § 33 ust. 1 i § 36 pkt 10 Regulaminu Organizacyjnego Towarzystwa, stanowiącego załącznik do Uchwały Nr 2/12 Zarządu Powszechnego Towarzystwa Emerytalnego PZU S.A. z dnia 9 stycznia 2012 r., do przestrzegania których Marek Sojka był zobowiązany w związku z wykonywaniem zawodu doradcy inwestycyjnego w okresie zatrudnienia w Powszechnym Towarzystwie Emerytalnym PZU S.A. z siedzibą w Warszawie, 

poprzez wykorzystanie informacji stanowiących informację poufną o wartości akcji spółek publicznych w portfelach modelowych Otwartego Funduszu Emerytalnego PZU „Złota Jesień” oraz Dobrowolnego Funduszu Emerytalnego PZU S.A. zarządzanych i reprezentowane przez Powszechne Towarzystwo Emerytalne PZU S.A. z siedzibą w Warszawie oraz związanych z tym rekomendowanych docelowych cen nabyć akcji ww. spółek.

Przekazanie do publicznej wiadomości informacji o podjęciu decyzji administracyjnej w przedmiocie skreślenia Marka Sojki z listy doradców inwestycyjnych w związku z wykorzystaniem informacji poufnej spełnia funkcję kształtowania świadomości prawnej uczestników rynku kapitałowego. Informacja ta odzwierciedla stopień naganności zachowania strony postępowania w związku z naruszeniem zasad funkcjonujących na rynku kapitałowym poprzez naruszenie przepisów ustawy o obrocie w brzmieniu przed wejściem w życie ustawy zmieniającej.

Komisja Nadzoru Finansowego (dalej: „Komisja”, „organ nadzoru”) wyraża stanowisko, że wyjaśnienie uczestnikom rynku motywów rozstrzygnięcia niniejszej sprawy ma walor edukacyjny.

Ukaranie Marka Sojki nastąpiło w związku ze stwierdzeniem, iż wykorzystał on informację poufną o wartości akcji spółek publicznych (dalej łącznie: „Spółki”) w portfelach modelowych Otwartego Funduszu Emerytalnego PZU „Złota Jesień” (dalej: OFE PZU”) oraz Dobrowolnego Funduszu Emerytalnego PZU S.A. (dalej: „DFE PZU”, dalej łącznie: „Fundusze”) zarządzanych i reprezentowane przez Powszechne Towarzystwo Emerytalne PZU S.A. z siedzibą w Warszawie (dalej: „Towarzystwo”, „PTE PZU”) oraz związanych z tym rekomendowanych docelowych cen nabyć akcji Spółek.

W toku przeprowadzonego postępowania ustalono, że Marek Sojka, z racji pełnionej funkcji Wiceprezesa Zarządu Towarzystwa, nadzorującego działalność inwestycyjną Funduszy, brał udział w procesach inwestycyjnych, związanych z lokowaniem aktywów OFE PZU i DFE PZU oraz posiadał dostęp do informacji o realizowanych na rzecz Funduszy transakcjach nabycia lub zbycia instrumentów finansowych. Co więcej, był on współodpowiedzialny za zatwierdzanie rekomendacji analityków Towarzystwa oraz portfeli modelowych Funduszy, w tym zatwierdzenie rekomendowanych cen nabycia akcji Spółek oraz wartości tych Spółek w portfelach modelowych Funduszy. 

Komisja ustaliła, iż ww. informacja poufna nie była podana do publicznej wiadomości. Należy zwrócić uwagę, że informacja o wartościach akcji ww. spółek w zatwierdzonych portfelach modelowych Funduszy wraz informacją o rekomendowanych docelowych cenach nabycia ww. akcji umożliwiała, w ocenie organu nadzoru, podjęcie decyzji inwestycyjnej nie tylko Markowi Sojce, który z uwagi na pełnione funkcje w PTE PZU był współdecydentem decyzji podejmowanych wobec Funduszy, ale i pozostałym uczestnikom rynku, którzy wiedząc o wartości akcji w portfelach modelowych oraz o docelowej cenie ich nabywania, mieli możliwość podjęcia określonej decyzji inwestycyjnej. 

Określając przy tym prawdopodobieństwo realizacji planowanych nabyć akcji spółek publicznych Komisja miała na uwadze, że zatwierdzenie zmian w portfelach modelowych Funduszy było równoznaczne z podjęciem decyzji o ulokowaniu określonej w portfelach modelowych wielkości aktywów Funduszy w akcje Spółek. Ponadto wiedza o rekomendacjach analityków PTE PZU umożliwiała określenie ceny docelowej, tj. ceny, do której, w ocenie analityków Towarzystwa, opłacalne było nabywanie akcji ww. spółek. Dzięki temu, możliwe było również określenie, kiedy PTE PZU zdecyduje się na nabywanie ww. akcji, stosownie do wartości zatwierdzonych portfeli modelowych Funduszy, w zależności, od tego, czy ówczesna cena rynkowa akcji danej spółki publicznej była niższa od rekomendowanej ceny nabycia. Mając na uwadze powyższe, organ nadzoru uznał ww. informacje za precyzyjne, bowiem stanowiły one podstawę dla Towarzystwa do nabywania akcji określonych spółek publicznych.

Ponadto należy podkreślić, że informacje o wartości akcji w portfelach modelowych Funduszy oraz związanych z tym rekomendowanych docelowych cenach nabycia ww. akcji stanowiły informację cenotwórczą, która, po jej upublicznieniu, wpłynęłaby istotnie na wartość akcji Spółek.

Marek Sojka dopuścił się natomiast wykorzystania, po jej uzyskaniu, wspomnianej informacji poufnej, poprzez składanie zleceń nabycia i zbycia akcji Spółek z  rachunku inwestycyjnego osoby z nim spokrewnionej w okresie od dnia 25 września 2012 r. do dnia 8 maja 2013 r. W przypadku dwóch spółek publicznych wykorzystanie informacji poufnej miało miejsce w związku z zawieraniem transakcji zbycia akcji ww. spółek, natomiast w przypadku jednej spółki publicznej, wykorzystanie informacji poufnej polegało zarówno na zawarciu transakcji zbycia, jak i nabycia akcji ww. spółki. W tym ujęciu zachowanie Marka Sojki, który jako wykonujący zawód doradcy inwestycyjnego, był profesjonalnym uczestnikiem rynku kapitałowego, było sprzeczne z wymaganym od niego standardem nałożonym przepisami prawa, bowiem powinien on rozpoznać, iż ma do czynienia z informacją poufną i w związku z tym nie zawierać transakcji na akcjach Spółek, których wspomniana informacja poufna dotyczyła. 

Jednocześnie organ nadzoru wskazuje, iż po ponownym rozpatrzeniu sprawy, zasadnym okazało się uchylenie zaskarżonej decyzji z dnia 28 lutego 2017 r., z uwagi na konieczność doprecyzowania, czym była informacja poufna w niniejszej sprawie oraz, które z zawartych transakcji stanowiło wykorzystanie informacji poufnej. Powyższe nie zmienia jednakże oceny Komisji co do stopnia naganności zachowania Marka Sojki i konieczności zastosowania wobec niego sankcji administracyjnej w postaci skreślenia z listy doradców inwestycyjnych.

W związku z powyższym, Komisja stwierdziła, iż Marek Sojka naruszył art. 156 ust. 1 pkt 1 lit. d w związku z art. 156 ust. 4 pkt 1 ustawy o obrocie w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy zmieniającej oraz § 33 ust. 1 i § 36 pkt 10 Regulaminu Organizacyjnego Towarzystwa, do przestrzegania których Marek Sojka był zobowiązany w związku z wykonywaniem zawodu doradcy inwestycyjnego w okresie zatrudnienia w PTE PZU, wykorzystując informację poufną, w postaci informacji o wartości akcji Spółek
w portfelach modelowych Funduszy, zarządzanych i reprezentowane przez PTE PZU oraz związanych z tym rekomendowanych docelowych cen nabyć akcji ww. spółek.

Komisja wskazuje, że obowiązujące przepisy prawa mają przede wszystkim służyć zwalczaniu zjawiska insider trading. Całokształt opisanego reżimu prawnego koncentruje się na realizacji zasady równego dostępu do informacji, która ma fundamentalne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania rynku kapitałowego. Treść informacji poufnej może bowiem istotnie wpływać na aktualny i przyszły kurs rynkowy papierów wartościowych. Dlatego informacja jest jednym z najważniejszych dóbr na rynku kapitałowym, a postępowanie z informacjami jednym z najważniejszych aspektów rynku wymagającym szczególnej regulacji i nadzoru ze strony organów państwa.

Powyższe świadczy o niedopuszczalności wykorzystywania informacji dotyczących instrumentów finansowych czy emitentów, które stanowią ewidentne wykorzystanie przewagi informacyjnej nad pozostałymi uczestnikami rynku. Podstawą do prawidłowego działania obrotu giełdowego jest równy dostęp do informacji, umożliwiający podejmowanie decyzji inwestycyjnych na równych zasad. W tym ujęciu wykorzystanie informacji poufnej skutkuje istotnym naruszeniem zasady transparentności rynku regulowanego, wpływając nieodwracalnie na poziom zaufania uczestników rynku co do zasad, według których działa obrót giełdowy. Powyższy pogląd znajduje potwierdzenie w stanowisku judykatury (np. wyrok WSA w Warszawie z dnia 26 października 2012 r. sygn. akt VI SA/Wa 897/12). W wyroku z dnia 18 sierpnia 2010 r. WSA w Warszawie, sygn. akt VI SA/Wa 636/10, stwierdził, że wykorzystanie informacji poufnej należy zaliczyć do najcięższych naruszeń na rynku kapitałowym. 

Odnosząc powyższe do niniejszej sprawy należy podkreślić, że informacja o wartości akcji Spółek w portfelach modelowych OFE PZU oraz DFE PZU zarządzanych i reprezentowane przez PTE PZU oraz związanych z tym rekomendowanych docelowych cen nabyć akcji ww. spółek była cenotwórcza, a jej wykorzystanie istotnie zaburzyło stan symetrii na rynku kapitałowym. W jej posiadanie weszli bowiem tylko nieliczni uczestnicy rynku kapitałowego, a pozostali inwestorzy zostali jej pozbawieni. W sytuacji, gdy doszło do wykorzystania powyższej informacji, organ nadzoru był zobowiązany do zastosowania adekwatnego środka sankcyjnego. 

Mając na uwadze powyższe Komisja uznała, że opisane powyżej zachowanie doradcy inwestycyjnego podważa zaufanie do całego systemu tworzącego infrastrukturę rynku kapitałowego, w szczególności do osób wykonujących zawód doradcy inwestycyjnego, który jest zawodem zaufania publicznego. Ponadto powyższe podważa zaufanie do firm inwestycyjnych, które powinny podjąć wszelkie możliwe działania w celu zabezpieczenia i niewykorzystywania informacji stanowiących informację poufną. W ocenie organu nadzoru waga naruszenia, którego dopuścił się Marek Sojka jest na tyle istotna, że jedynie sankcja skreślenia go z listy doradców inwestycyjnych jest adekwatna. Komisja stwierdziła, że Marek Sojka nie gwarantuje wykonywania zawodu doradcy inwestycyjnego w sposób profesjonalny oraz nie daje rękojmi stosowania standardów odpowiadających zawodowi zaufania publicznego, jakim jest doradca inwestycyjny. Marek Sojka naruszył bowiem swoim zachowaniem elementarne zasady panujące na rynku kapitałowym w postaci wykorzystywania przewagi informacyjnej wynikającej z informacji poufnej, nieznanej innym uczestnikom rynku. 

Zdaniem Komisji wykonywanie zawodu doradcy inwestycyjnego przez osoby, które dopuściły się naruszeń w zakresie wykorzystania informacji poufnej, stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa obrotu oraz podważa zaufanie klientów do zawodu doradcy inwestycyjnego oraz do podmiotów rynku kapitałowego. Za naganne należy uznać wszelkie działania, które powodują szerzenie zjawiska asymetrii informacyjnej i nierówności dostępu wszystkich uczestników rynku do informacji, a następnie jej wykorzystywanie. Organ nadzoru uznał, że sankcja administracyjna w postaci skreślenia Marka Sojki z listy doradców inwestycyjnych poprzez swoją dotkliwość będzie stanowić adekwatną odpowiedź na naruszenie prawa przez Marka Sojkę, wypełniając funkcję represyjną. Ponadto powyższa sankcja wpłynie na postawę Marka Sojki co do przestrzegania prawa w przyszłości, a także będzie sygnałem dla pozostałych przedstawicieli zawodu, że Komisja za naganne uznaje wszelkie praktyki wykorzystywania informacji poufnych.